Morgunblaðið - 10.05.2007, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 2007 19
MENNING
STYRKUR TIL
TÓNLISTARNÁMS
Minningarsjóður um Jean Pierre Jacquillat mun á þessu
ári veita tónlistarfólki styrk til framhaldsnáms erlendis
á næsta skólaári 2007-2008.
Veittur er styrkur að upphæð kr. 600 000.
Umsóknir, með upplýsingum um námsferil og
framtíðaráform, sendist fyrir 1. júní nk.
til formanns sjóðsins:
Arnar Jóhannssonar,
pósthólf 8620,
128 Reykjavík.
Umsóknum fylgi hljóðritanir, raddskrár frumsaminna
verka og/eða önnur gögn sem sýna hæfni umsækjenda.
Árið 1922 fluttist rússneskidulspekingurinn G.I. Gur-djieff frá Georgíu til
Frakklands ásamt hópi af nem-
endum sínum, þ.á m. stærðfræð-
ingnum P.D. Ouspensky og sviss-
neska dansaranum Jeanne de
Salzmann, og settust þau að í ná-
grenni við París.
Gurdjieff þótti óhefðbundinn og
róttækur leiðbeinandi andlegrar
visku og var brautryðjandi í að-
ferðum til að miðla henni til hins
siðmenntaða manns. Hann var
þekktur fyrir að ögra nemendum
sínum og beitti óspart því sem kall-
ast „shock treatment“ til að koma
fjarhugum til sjálfra sín.
Kennsluaðferð hans var kölluð
„fjórða leiðin“, en Gurdjieff áleit
að þrjár algengustu leiðir manna
til að vakna af andlegum svefni,
þ.e. leiðir fakírsins, munksins og
jógans, næðu ekki til nútíma-
mannsins (fyrir 100 árum), og því
þyrfti fjórðu leiðina sem sameinaði
helstu þætti hinna þriggja. Þ.e. að
vinna með þolmörk líkamans, til-
beiðslu og einbeitingu hugans, sem
jafnframt sameinaði aðferðafræði
múslima, hindúa, kristninnar og
búddisma.
Gurdjieff lést í París árið 1949
og voru fræði hans þá þegar út-
breidd um Evrópu og Bandaríkin.
Þetta sama ár fluttist íslenski
myndhöggvarinn Gerður Helga-
dóttir frá Flórens til Parísar og
settist þar að til að sinna list-
sköpun.
  
Í ævisögu Gerðar, ritaðri af El-ínu Pálmadóttur, er G.I. Gur-
djieff tvívegis nefndur á nafn. Í
fyrra skiptið er það útdráttur úr
bréfi Gerðar sem hún sendir föður
sínum frá París þar sem hún bend-
ir honum á að lesa bækur eftir
Gurdjieff og nemanda hans Ou-
spensky því að í bókunum megi
finna lykilinn að því sem hún sé að
gera.
Í seinna skiptið er hann nefndur
í sambandi við dansþjálfun Gerðar
hjá Jeanne de Salzmann, en Gur-
djieff og de Salzmann höfðu þróað
saman svokallaða „heilaga leik-
fimi“ eða „heilaga dansa“ sem
byggðust á samhæfðum hreyf-
ingum og geómetrískri hrynjandi.
Á fyrstu Parísarárunum vann
Gerður ágætis höggmyndir undir
áhrifum kúbismans og konkret-
verka danska myndhöggvarans
Roberts Jacobsens, sem bjó einnig
í París um þetta leyti. En upp úr
miðjum sjötta áratugnum, eftir að
hún hafði sökkt sér í fræði Gur-
djieffs, tók list hennar á sig per-
sónulegri mynd. Verkin urðu
merkingarfull með trúarlegar til-
vísanir og snerust um hreyfingu
og/eða innra rými. En síhreyfing
var mikilvægur þáttur í hug-
leðslutækni Gurdjieffs til þess að
þenja þolmörk líkamans, öðlast til-
finningalegt jafnvægi og viðhalda
einbeitingu hugans.
  
Á yfirlitssýningu á verkumGerðar sem ég sá í Gerð-
arsafni fyrir einhverjum árum
heillaðist ég sérstaklega af högg-
myndum hennar frá þessu tímabili,
án þess að hafa hugmynd um að
hún hefði verið á kafi í fræðum
Gurdjieffs.
Það var ekki fyrr en ég gluggaði
í ævisögu hennar að ég rakst á
nafn hans og ljós kviknaði. Ég átt-
aði mig á því að hennar bestu verk
eru beintengd þessum dul-
spekilegu og guðspekilegu fræð-
um. Samt eru engar heimildir til
um málið; – um lykilinn að því sem
hún var að gera. En eins og oft er
með áhrif dulspeki og guðspeki á
þróun abstraktlistarinnar, þá virð-
ast þau fara fram á bak við tjöldin,
gleymast síðan í umræðu og detta
jafnvel út, eins og raunin er með
heimildir um list Gerðar. Þykir
mér því tími til kominn að huga að
þessu sambandi Gerðar og Gur-
djieffs nú þegar sýning á skúlptúr
og steindum gluggum frá þessu
merka tímabili hennar stendur yfir
í Listasafni Kópavogs. Og máski er
einhver þarna úti sem þekkir til
sambandsins af eigin raun og get-
ur upplýst okkur sem reynum að
rýna í það þetta löngu síðar.
AF LISTUM
Jón B.K. Ransu
Skúlptúr Útilistaverk eftir Gerði Helgadóttur við Hamraborg í Kópavogi. Heilagur dans Samhæfð hreyfing og geómetrísk hrynjandi.
ransu@mbl.is
Gerður og Gurdjieff
22 meðlimir kanadíska
kórsins University of
Alberta Concert Choir
eru í tónleikaferð um
landið þessa dagana. Á
tónleikum kórsins eru
flutt verk frá Kanada
og Skandinavíu, auk
verka eftir Jón Ás-
geirsson, Snorra Sigfús
Birgisson og Hafliða
Hallgrímsson. Einnig
mun kórinn flytja
trúarleg og veraldleg
verk í klassískum sem
þjóðlegum stíl.
Stjórnandi kórsins, dr. Debra Ca-
irns, er prófessor við tónlistardeild
háskólans í Alberta, en
kórinn var stofnaður
árið 1970.
Tónleikar kórsins
eru sem hér segir: Í
Stykkishólmskirkju kl.
20 í kvöld, í Reykholts-
kirkju kl. 20 annað
kvöld, í Skálholts-
kirkju kl. 16 á sunnu-
daginn og loks í Frí-
kirkjunni í Reykjavík á
miðvikudagskvöld kl.
20. Leiðbeinandi miða-
verð er 500 kr. og mun
aðgangseyrir renna til
Umhyggju, styrktarfélags lang-
veikra barna á Íslandi.
Kanadakór á ferðalagi