Morgunblaðið - 08.06.2007, Blaðsíða 8

8 FÖSTUDAGUR 8. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
MIÐSTJÓRN
Bandalags há-
skólamanna var-
ar eindregið við
því að auglýsingaskylda starfa
verði afnumin innan Stjórnarráðs
Íslands. Miðstjórnin telur ekki að
nein rök sé hægt að færa fyrir því
að gefa stjórnarráðinu þessa sér-
stöðu og telur jafnframt hættu á að
þetta verði fyrsta skrefið til að af-
nema auglýsingaskyldu vegna
starfa hjá hinu opinbera almennt.
Miðstjórn BHM bendir enn-
fremur á að þessi ráðstöfun gangi
þvert á þá þróun sem stefnt hefur
verið að varðandi gegnsæi í stjórn-
sýslu á Íslandi og lýsir undrun sinni
á að reynt sé að færa klukkuna aft-
ur á bak á þennan hátt.
Auglýsingaskylda
verði ekki afnumin
SAMTÖK móðurmálskennara
veittu á nýafstöðnum vorfundi sín-
um þremur aðilum viðurkenning-
arskjal fyrir eftirtektarverða mál-
notkun. Hljómsveitin Baggalútur
og innréttinga- og trésmíðaþjón-
ustan Við og Við sf. fengu viður-
kenningu „fyrir skapandi og
skemmtilega málnotkun“ og Karl
Th. Birgisson, stjórnandi útvarps-
þáttarins Orð skulu standa, á Rás 1,
fékk viðurkenningu ,,fyrir að halda
íslensku máli á lofti og fara vel með
það“, eins og segir í umsögn um
verðlaunahafa.
Að sögn Höllu Kjartansdóttur,
stjórnarmanns í Samtökum móður-
málskennara, er þetta nýbreytni
hjá samtökunum, en stefnt sé að því
að gera viðurkenninguna að árleg-
um viðburði. Segir hún mikilvægt
að vekja athygli á því sem vel er
gert og hvetja jafnt einstaklinga,
fyrirtæki, fjölmiðlafólk og hljóm-
sveitir til að veðja á íslenskuna.
„Við móðurmálskennarar stöndum
í eldlínunni alla daga við að varð-
veita málið. En tungumálið á ekki
að verða einhvern safngripur, það
þarf að vera sívirkt, skapandi og
frjótt.“
Verðlauna
skapandi mál
MENNTARÁÐ Reykjavíkurborgar
gekk frá ráðningu tveggja skóla-
stjóra á fundi sínum 4. júní. Krist-
ín Jóhannesdóttir var ráðin skóla-
stjóri í Fellaskóla og Björn
Ottesen Pétursson skólastjóri í
Melaskóla.
Nýir skólastjórar
ÞEGAR vetrarstarfinu er lokið í
flestum skólum eru nemendur í
Menntaskólanum Hraðbraut enn á
fullu við nám en eru samt þreyttir á
sólarleysi. Þeir tóku til sinna ráða,
skemmtinefnd hengdi upp sól og
einhverjir nemendur og starfsmenn
mættu í sumarfötum!
Hengdu upp sól
í Hraðbraut
Sól á lofti Glaðbeittir nemendur.
LUNGNAÞEMBA er ekki eini sjúk-
dómurinn sem reykingakonur eiga
frekar á hættu að fá en karlar. Spurð
um nýlegar frétt-
ir þess efnis að
fleiri íslenskar
konur á fimm-
tugsaldri greinist
með lungnateppu
en karlar á sama
aldri bendir Bára
Sigurjónsdóttir,
verkefnisstjóri
tóbaksvarna Lýð-
heilsustöðvar, á
að það séu fleiri
sjúkdómar tengdir reykingum sem
konum er hættara við að fá en körl-
um. Sem dæmi megi nefna krans-
æðastíflu og einnig að nýgengi
lungnakrabbameins á Íslandi hafi
staðið í stað hjá konum á síðustu ár-
um meðan það hafi lækkað lítillega
meðal karla en 80-90% allra lungna-
krabbameina orsakist af reykingum.
Bára nefnir líka að dauðsföllum
karla í Evrópu af völdum reykinga
fari fækkandi en það sama sé ekki
hægt að segja um konurnar. Muninn
megi hugsanlega skýra með því að sé
horft yfir þróun reykinga yfir lengri
tíma hafi konur byrjað seinna að
reykja en karlar og því hafi þeir náð
hámarkinu fyrr, eða „toppað“, en
konur sem hafi reykt í áratugi séu að
veikjast núna. Þá staðreynd að ís-
lenskar konur fái frekar lungna-
teppu en hinar erlendu telur Bára
mega skýra með því að reykingar
urðu fyrr almennari meðal kvenna
hér en annars staðar í V-Evrópu.
Góðu fréttirnar séu þó þær að reyk-
ingakonum fari sífellt fækkandi hér
á landi og síðastliðin sex ár hafi kon-
ur reykt minna en karlar.
Spurð hvort tískubylgja sé að
ganga yfir hvað reykingar varði seg-
ist Bára ekki halda að svo sé. Hún
bendir þó á að sú umræða sé alltaf í
gangi hjá konum hvort þær fitni
hætti þær að reykja, en skv. nýlegri,
íslenskri rannsókn á barnshafandi
konum hafi það komið í ljós að þær
fitnuðu ekki meira en vanalega við að
hætta. Það sé þó mikið áhyggjuefni
hve fáar konur hætti að reykja á
meðgöngu. 13% barnshafandi
kvenna reyki en í heildina reyki um
17% íslenskra kvenna.
Aðstoð ábótavant
Þó að Íslendingar standi sig einna
best Evrópulandanna í tóbaksvörn-
um þá eru þeir ekki nógu góðir í að
veita aðstoð við að hætta að reykja,
segir Bára. „Ef við horfum á nokkra
þætti í tóbaksvörnum þá erum við
með auglýsingabann, hátt verð,
merkingar á tóbaksvörum og nú
reykingabann en þegar kemur að því
að veita aðstoð við að hætta að
reykja þá mættum við standa okkur
betur. Slík þjónusta og hjálp er ekki
nógu aðgengileg og margir þurfa á
henni að halda.“ Það sé þó ánægju-
efni að síðan 1991 hafi reykingafólki
fækkað um rúm 35%.
Lungnateppa
ekki eina hættan
Bára
Sigurjónsdóttir
Í HNOTSKURN
»Reykingar kostuðu ís-lenskt samfélag 26-27
milljarða árið 2005.
»80-90% tilfella lungna-krabbameins og lungna-
þembu orsakast af reykingum.
»Árlega látast rúmlega 400Íslendingar af völdum
reykinga.
»13% barnshafandi kvennareykja en í heildina reykja
um 17% íslenskra kvenna.
Eftir Gunnhildi Finnsdóttur
gunnhildur@mbl.is
STERKASTA röksemdin fyrir
rekstri Ríkisútvarpsins er að
tryggja lýðræði og margræði í land-
inu, en öryggis- og menningarmark-
miðum er hægt að ná með öðrum
ráðum. Markmiðin með rekstri Rík-
isútvarpsins koma ekki skýrt fram í
lögum um það. Þetta er meðal nið-
urstaðna í lokaverkefni Svavars
Halldórssonar fréttamanns á Rík-
isútvarpinu sem hann vann í meist-
aranámi í opinberri stjórnsýslu og
kynnti á dögunum. „Þegar menn
voru að endurskoða lögin um Rík-
isútvarpið, þá spurðu menn sig ekki
hver markmiðin væru og hvernig
væri hægt að ná þeim, heldur horfðu
þeir annars vegar á stofnunina í nú-
verandi mynd og markmiðin hins-
vegar og reyndu einhvern veginn að
láta þetta tvennt fara saman,“ segir
Svavar.
Erfiðast að ná markmiðum
um lýðræði og margræði
Ritgerð Svavars ber nafnið Fjöl-
miðlun, margræði og stjórntæki hins
opinbera og fjallar um þær rök-
semdir sem liggja að því að ríkið
haldi úti fjölmiðli. Þeim má skipta
gróflega í þrennt. Í fyrsta lagi má
nefna það að tryggja öryggi borg-
aranna, í öðru lagi að hlúa að ís-
lenskri menningu og tungu og í
þriðja lagi að styrkja lýðræði og
margræði í landinu. Að mati Svavars
er rekstur Ríkisútvarpsins ekki
nauðsynlegur til þess að ná öllum
þessum markmiðum, hægt sé að
beita til þess öðrum ráðum. Þar
nefnir hann skattaívilnanir, styrki
og setningu reglugerða. „Að mínu
mati eru markmiðin sem snúa að
lýðræði og margræði þau sem erf-
iðast væri að ná fram eftir öðrum
leiðum,“ segi Svavar.
„Öryggishlutverkinu mætti hæg-
lega ná fram með því að smíða reglu-
gerðir utan um einkareknu fjöl-
miðlana. Menn setja reglur um
tannlækna, bifvélavirkja og allskyns
atvinnurekstur sem oft hafa það
markmið að stuðla að öryggi og
neytendavernd.“ En Svavar telur
rétt að fara varlega í þeim efnum:
„Fólkið í landinu treystir enn á þjón-
ustu þess þegar vá ber að garði. Á
meðan svo stendur er varasamt að
leggja það niður.“
„Markmiðum ríkisvaldsins um að
styrkja íslenska menningu og ís-
lenskt mál má hæglega ná fram án
þess að reka Ríkisútvarpið. Hægt
væri að setja fjölmiðlum reglur um
hlutfall innlends menningarefnis af
dagskrá og slíkar reglur hafa verið
settar mjög víða í Evrópu, til dæmis
í Frakklandi. Önnur fær leið væri að
beita skattaívilnunum og styrkjum.
Í stað þess að reka sérstaka stofnun
til að framleiða dagskrárefni, mætti
taka þá peninga og stofna sjóð sem
framleiðendur íslensks menningar-
efnis gætu fengið úthlutað úr. Síðan
gæti hver sem er sýnt það og ég held
að einkareknir fjölmiðlar tækju því
fagnandi að fá slíkt efni til sýn-
ingar.“
Völdin í þjóðfélaginu eru
að færast á fleiri hendur
Að sögn Svavars er undirliggjandi
markmið með rekstri Ríkisútvarps-
ins, og það sem erfiðast er að ná með
öðrum hætti, að tryggja margræði í
samfélaginu.
„Völd hafa dreifst meira en áður
var. Það hefur dregið mjög úr hinu
pólitíska valdi, sérstaklega með sölu
bankanna og völd hafa dreifst í at-
vinnulífinu. Nú eru á milli tíu og
tuttugu valdakjarnar í íslensku við-
skiptalífi þar sem áður voru tveir
risar á markaðnum, SÍS og Kol-
krabbinn.“ Þarna hafi orðið mikil
breyting eftir 1990. „Fjölbreytt fjöl-
miðlaflóra er grundvallaratriði þeg-
ar kemur að því að tryggja þetta ný-
fengna margræði.“
Svavar telur því heppilegast að
rekstri Ríkisútvarpsins verði haldið
áfram en í mjög breyttri mynd.
„Fréttastofurnar gætu verið með
svipuðu sniði, en síðan væri hægt að
taka aðra hluti og bjóða þá út. Rík-
isútvarpið gæti þá sótt í þessa sjóði
eins og hver annar. Það væri jafnvel
hægt að hafa dreifikerfi Rík-
isútvarpsins opið og að stofnunin
framleiddi fréttatengt efni en síðan
gætu aðrir fengið að nota tímann
þess á milli. Það eru ótal leiðir til að
blanda saman opinberum rekstri og
einkarekstri á þessu sviði.“
Þörf á uppstokkun á RÚV
Morgunblaðið/G. Rúnar
Gagnrýni Svavar Halldórsson, fréttamaður á Ríkisútvarpinu, hefur ýmis-
legt að athuga við stofnunina í lokaritgerð sinni í opinberri stjórnsýslu.
Í HNOTSKURN
»Svavar útskrifaðist síðastasumar, en kynnti niður-
stöður sínar á dögunum á svo-
kölluðum MPA-degi sem Há-
skóli Íslands stóð fyrir.
»Oft er talað um að öflugtdreifingakerfi Ríkis-
útvarpsins sé nauðsynlegt til
að hægt sé að sinna öryggi
borgaranna, en Svavar bendir
á að þó að Ríkisútvarpið yrði
lagt niður myndi dreifikerfið
standa eftir og væntanlega
tæki einhver við rekstri þess.
Markmið með
rekstri ekki
skýr í lögum
MIÐBORG Reykjavíkur er nafn nýs
félags sem hefur það að markmiði
að vera samráðsvettvangur hags-
munaaðila og íbúa miðborgarinnar.
Júlíus Vífill Ingvarsson borgar-
fulltrúi er nýráðinn formaður fé-
lagsins og segist vænta mikils af
nýrri nálgun Reykjavíkurborgar
við að efla og byggja upp miðborg-
ina.
Félagið mun annars vegar taka
við hlutverki hverfisráðs miðborg-
arinnar og hins vegar þróunar-
félaginu. Það mun m.a. koma að
markaðsstarfi
auk þess að
halda svonefnd
Miðborgarþing
þar sem málefni
miðborgarinnar
eru rædd „Það er
margt nýtt á döf-
inni í þessum efn-
um og mjög mik-
ill kraftur í því
fólki sem koma
mun að þessu starfi. Það er blásið
til sóknar,“ segir Júlíus.
Nýtt félag tekur við hlutverki
hverfisráðs miðborgarinnar
Júlíus Vífill
Ingvarsson