Morgunblaðið - 13.08.2007, Qupperneq 22

22 MÁNUDAGUR 13. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
ÉG sé mig knúinn til að senda
þetta opna bréf og fá það birt í
fjölmiðli svo ég fái svör við einföld-
um spurningum sem
enn hefur ekki verið
svarað þrátt fyrir
ítrekuð erindi til fé-
lagsins. Afrit af þessu
fór til IE.
Málsatvik: Í júní
s.l. fékk ég börnin
mín fjögur til Dan-
merkur til að verja
með þeim sumarfrís-
tíma. Ég bý í Austur-
Evrópu og var það
nokkurt púsl að láta
þetta ferðalag ganga
upp. Eitt barnanna er
skilgreint sem fullorðinn og greiddi
ég fullorðinsfargjald fyrir það
barn. Þar sem flogið var beint frá
Íslandi til Kaupmannahafnar og ég
náði að finna mér flug frá mínum
stað til Kaupmannahafnar á svip-
uðum tíma þá var það ljóst að ég
gæti tekið á móti börnunum við
landganginn þegar þau lentu. Það
gekk eftir. Þegar svo kom að því
að börnin færu heim þá var það
ljóst að þetta yrði ekki jafn auð-
velt. Þ.e. þeirra flug heim var að
kvöldi og ég gat ekki fundið mér
flug fyrr en morguninn eftir. Til að
minnka óþægindin fyrir börnin þá
greiddi ég aukagjald fyrir ákveðin
sæti, út og heim aftur. Flug
barnanna heim átti að
vera kl. 21.30 en mitt
flug kl. 11.00 morg-
uninn eftir. Börnin
fóru út í flugvél en vél-
in fór ekki í loftið. Kl.
03.00 um nóttina fékk
ég svo börnin í mínar
hendur og var sagt að
það væri flug um há-
degi daginn eftir. Þeg-
ar ég spurði um gist-
ingu fyrir börnin var
mér sagt að það hefði
verið talið betra að
láta mig fá börnin og
ætti ég að halda upp á kvittanir
fyrir leigubíl. Morguninn eftir fór
ég síðan út á flugvöll og varð að
breyta mínum miða, þ.e. ég varð að
kaupa nýjan miða á minn áfanga-
stað og ég gat ekki breytt hinum
miðanum sem ég átti fyrir. Kostn-
aðurinn vegna þess hljóp á tugum
þúsunda. Börnin fóru svo í loftið
kl. 13.00 og lentu heima á réttum
tíma, þreytt og slæpt en farang-
urinn þeirra skilaði sér einhverra
hluta vegna ekki og þau fengu ekki
áðurbókuð sæti, sem hafði verið
greitt sérstaklega fyrir. Þau komu
heim um miðjan dag á fimmtudegi
en farangurinn skilaði sér að
morgni mánudags.
Þann 25. júní sendi ég síðan fyr-
irspurn gegnum vef IE en fékk
ekki svör, fékk þó sjálfvirka stað-
festingu á að félagið hefði móttekið
erindið. Ég sendi þá ítrekun þann
6. júlí og fékk aftur staðfestingu á
sjálfvirkri móttöku erindisins.
Þann 9. júlí fékk ég síðan tölvupóst
frá starfsmanni félagsins þar sem
það var sagt að fyrra erindið fynd-
ist ekki og var ég beðinn um að
senda það aftur. Það gat ég ekki
því ég notaði form félagsins en
sendi í þess stað póst þar sem ég
lýsti atvikum, gróflega. Þann póst
sendi ég á viðkomandi starfsmann
sem hafði svarað mér. Þar sem ég
tók ekki fram nöfn barnanna í
þeim pósti sendi ég annan póst
daginn eftir en notaði þá reply á
fyrri póst. Þá svaraði annar starfs-
maður mér og bað um allt erindið
en því svaraði ég til að ég hefði
sent það á nafngreindan starfs-
mann. Síðan hef ég ekki heyrt frá
félaginu, hef þó sent einn tölvupóst
til að kalla eftir viðbrögðum.
Það sem ég hef verið að reyna
að fá svör við er eftirfarandi. Á
Kastrup flugvelli er hægt að fá út-
gefinn passa til að fylgja börnum
út í flugvél. Það er reyndar háð
reglum hvers flugfélags fyrir sig
og leyfir IE það ekki. Annað stórt
flugfélag sem flýgur til Íslands
leyfir þetta, hvers vegna leyfir IE
þetta ekki? Hvað er fullorðinn far-
þegi í skilningi IE? Það voru mis-
jöfn svör sem ég fékk en börnin
mín eru á aldrinum 4-15 ára. Sá 15
ára telst fullorðinn þegar þarf að
borga fargjaldið en eitthvað var á
reiki með það þegar kom að því
hvort hann teldist fullgildur fylgd-
armaður með systrum sínum. Mun
IE endurgreiða fyrir bókuð sæti
sem börnin fengu ekki á leið heim?
Þau flugu með öðru flugfélagi en
IE getur ekki haldið eftir þessari
greiðslu, það teljast líklega fjársvik
að láta greiða fyrir þjónustu sem
svo ekki er veitt. Mun IE greiða
bætur skv. reglugerð um réttindi
farþega? Skv. henni ber að greiða
400 evrur á farþega vegna flugs
sem fellt er niður. Það er ljóst að
flugið sem börnin áttu heim var
ekki farið, þeim var boðið far með
öðru flugfélagi, öðru flugnúmeri.
Mun IE endurgreiða þann kostnað
sem ég varð fyrir vegna þessa?
Það er ljóst að ferðatryggingar
bæta þetta ekki, þetta fellur allt
utan bótaskyldu tryggingarfélags
og farangurstöf á aðeins við á leið-
inni út en ekki heim.
Annars ánægjuleg ferð og sam-
verustund var skemmd og t.d. var
sú yngsta ekki sátt við að kveðja
föður sinn þegar kom að seinna
fluginu, hún mundi eftir þeim tíma
þegar hún beið úti í flugvél og síð-
an inni í flugstöð. Það voru því ör-
þreytt og illa sofin börn sem komu
heim til móður sinnar degi síðar en
til stóð, fatalaus að mestu því
megnið af þeirra fötum var í ferða-
töskunum sem ekki skiluðu sér
fyrr en nokkrum dögum síðar.
Opið bréf til Iceland Express vegna tafa á flugi
Guðmundur Fylkisson
segir hér frá samskiptum
við Iceland Express
Guðmundur Fylkisson
» Börn flugu til Dan-merkur til að hitta á
föður sinn sem kom frá
öðru landi. Þegar kom
að heimferð urðu miklar
tafir á flugi sem urðu
kostnaðarsamar.
Höfundur er búsettur í
Austur-Evrópu og faðir fjögurra
barna á Íslandi.
ÍSLAND hefur þróast óvenjulega
hratt frá bændasamfélagi til eins
menntaðasta neyslusamfélags
heims. Þessum hröðu breytingum
fylgja í dag bæði tækifæri sem enn
eru að miklu leyti ónýtt og áskor-
anir sem við erum rétt að byrja að
sjá.
Stærstu tækifærin byggjast á því
að virkja enn frekar þekkingu
landsmanna, endurnýtanlega auð-
lind sem eykst við virkjun. Stærstu
áskoranirnar felast í
að draga úr sam-
félagsmengandi áhrif-
um neysluefnahags-
ins, sem birtist m.a. í
auknu stressi, óvild,
offitu og fíkn.
Hvoru tveggja má
ná fram með því að
leggja rækt við menn-
ingu lærdóms, sem
hefur til virðingar þau
viðhorf að fólk læri að
finna hvað það raun-
verulega vill, hlusti á
hvað aðrir vilja og
finni svo sameiginlega fleti á þess-
um framtíðarsýnum til að geta sam-
nýtt krafta sína til að skapa þær.
Velmegun og samfélags-
mengun neyslusamfélagsins
Neysludrifnar efnahagsvélar
ganga á óuppfylltum löngunum,
sem markaðsstarf kveikir til að
leysa úr læðingi krafta sem knýja
neyslu. Þessir kraftar skapa mikla
efnahagslega velmegun en því leng-
ur sem langanir haldast óuppfylltar
því meiri gremja safnast fyrir í fólki
sem á endanum finnur útrás í óvild,
vanvirðingu, fíkn og annarri hegðun
sem mengar samskipti manna.
Þessi samfélagsmengun veikir
þann sköpunarkraft sem stafar af
samskiptum samlynds fólks á öllum
sviðum samfélagsins, jafnt í skólum
og stofnunum sem fyrirtækjum.
Að draga úr samfélagsmengun
neysluvélarinnar
Þegar neysluvélin kveikir of
miklar langanir, meira en fólk getur
uppfyllt, fer sú umframorka bæði til
spillis og til að spilla samskiptum
þess.
Lærdómssamfélagið, eins og
neyslusamfélagið, er knúið af óupp-
fylltum löngunum en með því að
gera fólk færara að skapa það sem
það vill hlýst af því
bæði minni samfélags-
mengun og meiri efna-
hagsvelmegun. Lær-
dómsmenning gerir því
efnahagsvélina sam-
félagsvænni með því
að gera hana skilvirk-
ari.
Að virkja þekk-
ingarauðinn með
lærdómsmenningu
Að innleiða lær-
dómsmenningu á Ís-
landi krefst einungis
frumkvæðis til að læra að virkja
þær óuppfylltu langanir sem eru til
staðar í samfélaginu, því það þjónar
bæði hagsmunum samfélagsins í
heild með því að draga úr sam-
félagsmengun og hagsmunum efna-
hagsins, og þar með stjórnmála-
manna, með því að auka framleiðni
þekkingarstarfsmanna sem, að
sögn „stjórnunargúrúsins“ Peter
Drucker, er eina leiðin fyrir fyr-
irtæki og ríki að öðlast „raunveru-
lega og viðvarandi samkeppnisyf-
irburði“ og „viðhalda leiðandi stöðu
sinni og lífs-standard.“
Þekkingarauðlindin er til staðar.
Samfélagslegan, efnahagslegan og
pólitískan vilja er ekki erfitt að
virkja með því að dreifa þessari
grein. Það sem vantar er frum-
kvæði og þekkingu til að virkja
þekkingarafl landsmanna betur,
hvort tveggja má m.a. byrja að
sækja í bók „lærdómsstjórnunarg-
úrúsins“ Peter Senge, The Fifth
Discipline.
Sýn á framtíð
Íslands sem
lærdómssamfélag
Jón Þór Ólafsson skrifar um
mannlífið, neysluna og lærdóm
Jón Þór Ólafsson
» Lærdómsmenninggerir því efnahags-
vélina samfélagsvænni
með því að gera hana
skilvirkari.
Höfundur er nemi við HÍ & SL.
FYRIR skömmu tilkynnti sjáv-
arútvegsráðherra niðurskurð á
kvóta til þorskveiða um 30%. Í
framhaldi er vænst tekju-
samdráttar í ýmsum
sjávarþorpum sem
byggja afkomu sína á
þorskveiðum. Sam-
dráttur verður sums
staðar mjög mikill,
t.d. á Snæfellsnesi en
þar er talið að byggð-
irnar verði beint og
óbeint af um það bil
3,5 milljarða kr.
tekjum á næsta ári.
Í framhaldi kynnti
ríkisstjórnin áætlun
um mótvæg-
isaðgerðir, sem fyrsta
kastið munu felast í
vegagerð víða um
land. Vegagerðin hef-
ur í för með sér bætt-
ar samgöngur en hún
felur ekki endilega í
sér að íbúar á þessum
stöðum verði ráðnir
til vinnu og bætir að
því leyti ekki úr at-
vinnuleysi sem nið-
urskurðinum fylgir.
Mótvægisaðgerðirnar
felast m.ö.o. að því er
virðist einkum í al-
mennum umbótum á
innviðum samfélags-
ins.
Ef grípa á til mótvægisaðgerða
af þessu tilefni, má telja æskilegt
að þær auki atvinnu í þessum
byggðum. En hinu opinbera eru
mislagðar hendur við „sköpun at-
vinnutækifæra,“ eins og það heit-
ir, og almenn atvinnustarfsemi er
ekki hefðbundið hlutverk hins op-
inbera. Þó má hugsa sér ýmis
verkefni, sem telja má eðlilegt að
ríki eða sveitarfélög sinni, og
gætu jafnframt verið tilvalin sem
mótvægisaðgerðir vegna ástands-
ins sem nú ríkir. Þetta eru verk-
efni á sviði náttúruverndar.
Eitt verkefni af þessu tagi gæti
verið að hreinsa upp sorp og úr-
gang, til dæmis ónýtar girðingar,
gömul bílflök og þess háttar þar
sem slíkt finnst á víðavangi. Eða
skipsflök sem grotna niður í
fjörum. Annað verkefni gæti falist
í landgræðslustörfum þar sem
slíks er þörf og endurheimt vot-
lendis. Þessar hugmyndir þarfnast
ekki nánari útskýringar.
Þá má hugsa sér verkefni sem
hugsanlega getur gert tvennt í
senn: Verið mótvægi gegn áhrifum
niðurskurðarins og
jafnvel aukið líkur á
betri afla í framtíð-
inni. Þetta er hægt ef
unnt er að nýta
vinnuafl í sjáv-
arbyggðunum til að
bæta aðstæður fyrir
fiska í hafinu. Ég hef
séð fyrir mér eina leið
til þess að gera þetta
en ugglaust eru til
fleiri aðferðir sem
sjómenn, fiskifræð-
ingar eða líffræðingar
kunna skil á.
Margir hafa séð
myndir af iðandi lífi í
kringum skipsflök og
bílakirkjugarða á
sjávarbotni í fræðslu-
myndum í sjónvarp-
inu. Þá hefur því ver-
ið haldið fram að
grunnvirki olíu-
borpalla séu fiskum
gott skjól. Allir sjó-
menn þekkja hvernig
botnvörpur slétta
hafsbotninn. Frá öf-
um mínum, sem báðir
stunduðu sjóinn á
fyrri hluta síðustu
aldar, þekki ég sögur af því hvern-
ig stórgrýtinu sem kom í vörpuna,
var haldið til haga og fleygt fyrir
borð öllu í senn á tilteknum stöð-
um, til að koma í veg fyrir að
sama grjótið skemmdi veiðarfærin
margsinnis. Sjálfur sá ég kórala
og grjót oft koma í troll þegar ég
vann hásetastörf á námsárunum.
Margir telja að sléttun hafs-
botnsins sé ekki heppileg fyrir líf-
ríkið og benda m.a. á hið iðandi líf
í kringum skipsflökin því til stuðn-
ings. Þá hafa menn sums staðar
tekið að framleiða sérstök skjól-
virki handa fiskum, svonefnd
„artificial reefs,“ til að koma þeim
fyrir á hafsbotni og efla með því
lífríkið á viðkomandi svæði.
Það er því íhugunarefni, hvort
slík skjólvirki gætu örvað og eflt
fiskigengd í hafinu hér í kring. Ef
svo er mætti hanna hentug skjól-
virki, t.d. úr járnbentri stein-
steypu, fyrir aðstæður í sjónum
hér í kring. Með því að steypa þau
mætti væntanlega koma í veg fyr-
ir efnamengun á hafsbotni. Skjól-
virkin mætti e.t.v. húða með
skeljasandi eða þvílíku, til að auð-
velda gróðri að festast við. Fram-
leiðsla þeirra gæti verið mótvæg-
isaðgerð, vegna þess að hún gæti
farið fram í sjávarþorpunum, sem
misstu kvóta. Fiskiskip, sem
minna nýtast við fiskveiðar vegna
minni kvóta, væri unnt að nota til
að koma þessum skjólvirkjum fyr-
ir á heppilegum og sérvöldum
stöðum á hafsbotni, t.d. þar sem
menn hafa spillt vistkerfi botnsins
með veiðiaðferðum sínum.
Þessari hugmynd er varpað
fram til þess að skapa umræðu en
undirritaður er aðeins leikmaður
á sviði fiskifræða og hefur ekki
þekkingu til að meta hugmyndina
frá fiskifræðilegu sjónarmiði. Ég
á þó bágt með að trúa, að ekki sé
unnt að hlúa að lífríkinu með úr-
ræðum af þessu tagi. Hafa ber í
huga að ekki er raunsætt að búast
við mælanlegum eða merkj-
anlegum áhrifum á fiskistofnana
af svona aðgerðum, enda munu
stofnstærðarmælingar ekki vera
mjög nákvæmar. Þrátt fyrir það
má hugsa sér að staðbundin áhrif
af aðgerðum af þessu tagi gætu
orðið varanleg og mikil þar sem
út í þær væri farið, inni í fjörðum
og e.t.v. á einstökum gömlum tog-
slóðum.
Við mat á því hvort svona hug-
myndir eru fýsilegar kemur sú
spurning eðlilega upp, hvort að-
gerðirnar muni borga sig. Það er
réttilega talinn vera mjög stór
galli á framkvæmdum, að þær
borgi sig ekki. En í þessu sam-
bandi er þó að mínu mati rétt að
hafa í huga að ýmsar þær sam-
göngubætur, sem ríkið stendur
straum af úti á landsbyggðinni,
borga sig seint eða aldrei. Það er
ef til vill fyrir löngu kominn tími
til að Íslendingar fari að stunda
náttúruvernd og „landgræðslu“ í
ríkari mæli á hafsbotni en ekki
aðeins uppi á þurra landinu.
Mótvægisaðgerðir
vegna skerðingar kvóta
Mótvægisaðgerðir vegna
kvótaskerðingar gætu falist
í náttúruverndarverkefnum
segir Þorbergur Þórsson
»Eitt verkefniaf þessu tagi
gæti verið að
hreinsa upp
sorp og úrgang,
til dæmis ónýtar
girðingar, bíl-
flök og þess
háttar þar sem
slíkt finnst á
víðavangi.
Þorbergur Þórsson
Höfundur er hagfræðingur og
áhugamaður um náttúruvernd.