Morgunblaðið - 24.10.2007, Side 23

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. OKTÓBER 2007 23
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
Ávinningur bænda af því aðskipta um kúakyn á Ís-landi gæti verið 800-1250milljónir á ári. Þetta er
niðurstaða starfshóps sem skilað
hefur skýrslu um arðsemi íslenskra
kúabúa af því að skipta um kúakyn.
Skýrslan er nú rædd á fundum sem
Landssamband kúabænda stendur
fyrir um allt land þessa dagana.
Landssamband kúabænda tók að
sér á sínum tíma að safna upplýs-
ingum um önnur kúakyn og fól
landssambandið Landbúnaðarhá-
skóla Íslands að gera rannsókn á
ávinningi á af innflutningi erfðaefnis
til kynbóta á íslenska kúastofninum
og áhrifum innflutnings á arðsemi
einstakra kúabúa.
Rannsóknin var unnin af starfs-
hópi sem í sátu Daði Már Kristófers-
son, Emma Eyþórsdóttir, Grétar H.
Harðarson og Magnús B. Jónsson.
Fyrir lágu tillögur um fjögur kúa-
kyn sem til greina kæmi að flytja
inn. Þessi kyn eru NRF (Norskar
rauðar), SRB (Sænskar rauðar og
hvítar), SLB (Sænskar af láglands-
kyni), NZF (Nýsjálenskt kyn).
Meiri vinna við íslensku kýrnar
Við samanburð á kúakynjunum
stóð starfshópurinn frammi fyrir
þeirri staðreynd að framleiðsluað-
stæður hér á landi og erlendis eru
ólíkar.
Sú leið var valin að byggja sam-
anburðinn annars vegar á upplýs-
ingum úr skýrsluhaldsgögnum og
upplýsingum frá ræktunarfélögum
viðkomandi kynja og hins vegar á
tilraunaniðurstöðum þar sem fram-
leiðsluaðstæður líkjast íslenskum
aðstæðum. Í nokkrum tilvikum var
stuðst við handbókarupplýsingar
s.s. um mjaltaafköst erlendu
kynjanna. Það kom í ljós að upplýs-
ingar eru misítarlegar og t.d. eru
heilsufarsupplýsingar mun fátæk-
legri um íslenska kúakynið en hin
erlendu.
Starfshópurinn bjó til líkan sem
byggist á svipuðum forsendum og
núverandi verðlagsgrunnur kúabús,
en stuðst hefur verið við þennan
verðlagsgrunn við útreikning á verði
mjólkur í mörg ár. Þó var stuðst við
mun ítarlegri gögn varðandi t.d.
heilsufar. Könnun á vinnuþörf við
mjaltir var framkvæmd í tengslum
við verkefnið vegna ábendinga um
að umtalsverður munur væri á
vinnuþörf vegna íslenskra og er-
lendra kúa. Niðurstöður könnunar-
innar benda til að mjaltir hér á landi
séu umtalsvert vinnufrekari en er-
lendis en samkvæmt þeim má gera
ráð fyrir að við bestu aðstæður séu
afköst í mjaltabás hér á landi um
3,60 mínútur/grip/dag meðan sam-
bærilegar tölur fyrir erlend kyn eru
3,05 mínútur/grip/dag. Mjaltir með
mjaltaþjónum eru jafnframt nokkuð
vinnufrekari hér á landi en gerist er-
lendis. Samkvæmt niðurstöðum
könnunarinnar eyða íslenskir bænd-
ur að meðaltali 1,5 klst. á þjón á dag
í mjaltir og annað sem því við kemur
miðað við 51 kú á hvern þjón. Sam-
svarandi erlendar niðurstöður voru
0,5 klst. á þjón á dag, og með 54 kýr
á hvern þjón.
Meiri tekjur og
minni kostnaður
Í skýrslu starfshópsins er byggt á
því að í líkaninu sé íslensku kúnum
skipt út fyrir erlent kyn. Óverulegar
breytingar þurfi að gera á fjósunum,
en miðað er við að mjaltaþjónn sé
fullnýttur.
Miðað er við óbreytta vinnuþörf
enda sé vinnuafl oft takmarkandi
þáttur til sveita og sá framleiðslu-
þáttur sem setji bústærð skorður til
lengri tíma litið.
Þá er miðað við óbreyttan fer-
metrafjölda. Erlendar viðmiðunar-
tölur gera ráð fyrir að NRF, SRB og
NZF kúakynin þurfi um 5% meira
rými á hvern grip en íslenskir gripir
á meðan SLB þurfi um 10% meira
rými.
Þá er í rannsókninni byggt á því
að framleiðslumagn mjólkur sé
óbreytt. Bent er á að ólíklegt sé að
bændur láti framleiðslu liðina ára
ráða framtíðarumsvifum sínum, en
jafnframt hljóti umsvif bóndans að
ráðast af því að hann eigi fram-
leiðslurétt fyrir allri framleiðslu
sinni.
„Niðurstöður líkansins benda ein-
dregið til þess að verulegur ávinn-
ingur sé af því að skipta um kúakyn.
Aukin nyt, meiri kjötframleiðsla,
lægri tíðni sjúkdóma og minni vinna
við mjaltir hjálpast allt að við að
hækka tekjur og lækka kostnað á
hverja framleidda einingu. Niður-
stöðurnar gefa einnig til kynna að
mesta árangurs sé að vænta af því
að velja SRB. Það kyn gefur bestu
niðurstöðuna jafnt yfir, óháð for-
sendum,“ segir í skýrslunni.
Samanburður á íslenska og
sænska SRB-kyninu leiðir í ljós að
miðað við óbreyttan fjölda kúa (60
kýr) myndi framleiðslan verða 11%
meiri með SRB-kyninu. Sænsku
kýrnar þyrftu hins vegar meira fóð-
ur en vinna bóndans yrði minni.
M.ö.o. myndi framleiðslugeta
aukast verulega við að skipta um
kúakyn, óháð þeim þáttum sem
kunna að takmarka framleiðsluna.
„Það er því ljóst að slík breyting
mundi leiða til betri nýtingar fjár-
festinga á búunum. Jafnframt dreg-
ur verulega úr vinnuaflsþörf.“
Jafnframt kemur fram í skýrsl-
unni að minni framleiðslu þurfi til að
ná sama innleggi fyrir sænsku kýrn-
ar samanborið við íslenskar kýr
vegna þess að hærra hlutfall mjólk-
ur er söluhæft. Ástæðan er sú að
sænsku kýrnar eru heilbrigðari og
minna eru um að hella þurfi niður
mjólk vegna júgurbólgu.
Niðurstaða rannsóknarinnar er
að tekjur búanna myndu hækka
með því að nota sænskt kúakyn og
jafnframt yrði kostnaður við fram-
leiðsluna minni. „Tekjurnar eru að
jafnaði um 4,81 kr/lítra hærri fyrir
SRB en íslenskar kýr og breytilegur
kostnaður milli 1,15 og 1,31 kr
lægri.“
Mikill ávinningur
„Miðað við niðurstöður líkansins
og núverandi heildarumfang mjólk-
urframleiðslunnar má gera ráð fyrir
að hagnaðaraukningin fyrir starf-
andi bændur af innflutningi gæti
legið á bilinu 800 til 1250 milljónir
króna á ári. Þessi breyting yrði til
frambúðar þannig að þessi upphæð
mundi skila sér á hverju ári. Núvirði
breytingarinnar um alla framtíð
miðað við 5% raunávöxtun er því á
bilinu 16 til 25 milljarðar,“ segir í
skýrslunni.
Tekið er fram að þarna sé um há-
marksávinning að ræða ef niður-
stöður líkansins séu réttar. Ekki sé
tekið tillit til þess kostnaðar sem
fylgi sjálfum innflutningnum. Ekki
er heldur tekið tillit til kostnaðar
vegna stofnverndar íslenska kúa-
stofnsins eða áhrifa á verð og eft-
irspurn eftir afurðum.
Landssamband kúabænda mun
ekki sjálft hafa frumkvæði að því að
flytja inn nýtt kúakyn. Ef það skref
yrði stigið yrði það væntanlega fé-
lagsskapur bænda, sem vildi gera
þessa tilraun, sem myndi byrja á því
að sækja um leyfi fyrir innflutningi.
Morgunblaðið/Atli Vigfússon
Kúakyn Það er óumdeilt að íslenskar kýr eru fallegar, en ný rannsókn Landbúnaðarháskólans staðfestir að
þær mjólka ekki eins mikið og erlendar kýr, kostnaður við þær er meiri og vinna við umhirðu þeirra er meiri.
Telja ávinning af nýju
kúakyni vera milljarð
Í HNOTSKURN
»Árið 2001 var tillaga umað gera tilraun með að
flytja inn nýtt kúakyn felld í
atkvæðagreiðslu meðal
bænda. 75% sögðu nei, en
25% já. Atkvæðagreiðslan fór
fram á svipuðum tíma og um-
ræða um kúariðu stóð sem
hæst í Bretlandi.
»Á síðustu árum hefurkúabændum fækkað um
næstum einn á viku, en jafn-
framt hafa búin stækkað
mjög mikið.
V Forlags
Frank-
og sum-
ning-
sem nú
unga.
a í ár
Það var
ði athygli
n eða tvær
st mest
en það
a var svo
ér-
unnar.“
enda fer
um, hver
refaldan
Hallirnar
menn
a jafnvel
nar
geta og
ið venju-
eiga það
m niður í
að hátíð-
ðulega er
ergi fyrir
sem
andarísk
afa kvart-
og hafa
na að
átíðar í
st og há-
tíðin í London er ásamt Frankfurt
sú sem við reynum alltaf að fara á,
en Frankfurt er enn sú stærsta og
því erum öllum nauðsynlegt að vera
sjáanlegir þar.“ Það að hátíðin sé
haldin í Þýskalandi skiptir raunar
ekki svo miklu máli í þessu al-
þjóðlega umhverfi fyrr en á lokadög-
um hátíðarinnar, en þá eru sér-
stakar hallir opnaðar almenningi og
hundrað þúsund manns streyma að.
Höfundahátíð í Gautaborg
Á Norðurlöndunum er það hins veg-
ar hátíðin í Gautaborg sem skiptir
mestu máli. Hún var sett á laggirnar
árið 1985 og Anna Einarsdóttir hef-
ur verið í forsvari fyrir okkur Ís-
lendinga frá því við tókum fyrst þátt
árið 1989. Sú hátíð er þó töluvert ólík
Frankfurtarmessunni og að sögn
Önnu miklu meiri höfundahátíð:
„Það eru yfir 2.000 fyrirlestrar og
upplestrar með höfundum.“ Frá Ís-
landi komu í ár þau Andri Snær
Magnason, Brynhildur Þórarins-
dóttir (sem hlaut Norrænu barna-
bókaverðlaunin nú í sumar), Kristín
Steinsdóttir (en bók hennar, Engill í
Vesturbænum, er nýkomin út á
sænsku) og Auður Jónsdóttir, en
auk þess var Þórarinn Leifsson, eig-
inmaður Auðar, með í för þótt ekki
væri hann formlegur gestur, en
hann hefur nýgefið út barnabókina
Leyndarmálið hans pabba.
Bókastefnan í Gautaborg var upp-
haflega stofnuð af bókasöfnum á
Norðurlöndunum og fjöldi bóka-
safna sankar enn að sér upplýs-
ingum um bækur á bókastefnunni
og kaupa svo inn í kjölfarið, en fljót-
lega blönduðu forlögin sér einnig í
slaginn. Áhrif ráðstefnunnar segir
Anna koma skýrast fram í því að
fyrsta áratuginn sem Íslendingar
tóku þátt hafi verið þýddar meira en
fimmtíu íslenskar bækur á sænsku,
meira en næstu fimmtíu ár á undan
því. Rétt eins og í Frankfurt er oft
eitt sérstakt þemaland og hefur Ís-
land tvívegis verið í brennidepli,
þjóðhátíðarárið 1994 og svo aftur ár-
ið 1999. Núna hefur löndunum hins
vegar fjölgað og auk Norður-
landanna hafa nú bókmenntir
Eystrasaltslandanna verið í brenni-
depli, nú síðast Lettland.
Guðmundur Árni Stefánsson,
sendiherra Íslands í Svíþjóð, hefur
haldið við þeirri hefð að hafa sér-
staka móttöku í básnum á hverri
bókastefnu. Það fer heldur ekki
fram hjá neinum í Gautaborg að það
sé bókahátíð, enginn viðburður í Sví-
þjóð dregur að sér fleiri blaðamenn
(yfir þúsund talsins) og þegar hátíð-
in er opnuð almenningi, eftir hádegi
á föstudögum, er hasarinn mikill.
„Það er eins og síldarsöltun,“ segir
Anna um það þegar fólk ryðst inn.
„Fólk er að kaupa reiðinnar býsn og
margir fara út með þunga poka og
fólk getur oft gert góð kaup.“ Anna
segir mikla vinnu vera í kringum há-
tíðina en sú vinna sé skemmtilegt –
„annars hefði ég ekki staðið í þessu
öll þessi ár.“
g síldarsöltun
aborg voru fjölsóttar  Ísland gæti
íu ára höfundarafmæli Arnaldar
Úa, starfsmenn Forlagsins, klæddu sig upp að hætti Erlends.
Ljósmynd /Valgerður Benediktsdóttir
ason er hér kysstur af ísraelskum útgefenda sín-
ollegi hennar horfir á.
Í HNOTSKURN
»Bókamessan í Frankfurt erstærsta bókastefna ver-
aldar en aðrar helstu hátíðir
heims eru bókastefnan í Lond-
on og hátíðin í Bologna þar
sem einungis eru sýndar
barnabækur.
» Íslendingar keppa viðFinna um að vera útnefndir
gestaþjóð messunnar 2011,
ákvörðun verður tekin seinni
hluta nóvember.
»Þótt útgefendur, umboðs-menn og bóksalar séu mest
áberandi á messunni í Frank-
furt koma þangað líka höf-
undar, þýðendur og teiknarar
þótt í minna mæli sé.
»Bókastefnan í Gautaborg ersú langstærsta sinnar teg-
undar á Norðurlöndunum og
hefur stækkað mikið und-
anfarin ár, nú taka til að
mynda Eystrasaltslöndin virk-
an þátt.