Morgunblaðið - 30.11.2007, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. NÓVEMBER 2007 27
áli,“ segir
fólk fái
S bendir
eindist
gsins fé-
ms-
ngur.
r fyrir
S og fólk
“ Það hafi
tta fólk í
hafi hún
tumst enn
nó og
llið snúist
óminn
g veginn.
ta rætt
i sjúk-
u bæði
eiri kon-
rlar.
ðferð við
anfarin
kast nú í
erð sem
terarnir
m fimm-
a af sér
alvar-
ðu
meiri og
nkenni
gna
i með MS
Tysabri besta
fyrirbyggjandi lyfið
Nokkur fyrirbyggjandi lyf eru
notuð til meðferðar við MS. Sjálf
tekur Aðalheiður engin lyf í dag við
sjúkdóminum. Hún bendir á að
bæði sé það einstaklingsbundið
hvort fólk kæri sig um að vera á
lyfjum. Þá þurfi jafnframt að upp-
fylla ákveðin skilyrði til að geta
fengið lyfin.
Hún segir að af þeim hamlandi
lyfjum sem í boði eru í dag sé lyfið
Tysabri talið best, en lyfið er gefið í
æð á fjögurra vikna fresti. Tysabri
býðst enn ekki fólki með MS á Ís-
landi, en það hefur þegar verið
skráð hér. Aðalheiður segir þetta
ergjandi. Fólki með MS finnist
skrýtið að það skuli ekki vera sjálf-
sagt í jafnríku samfélagi og Ísland
er, að þeir sem þurfa þessi lyf fái
þau.
Sjúkdómnum
fylgir mikil óvissa
Aðalheiður segir það vissulega
taka á að greinast með MS. „Það að
greinast með svona sjúkdóm gerir
að verkum að maður missir heil-
mikið, þessu fylgir mikil óvissa. Ég
veit til dæmis ekki hvort ég lendi í
hjólastól á næsta ári eða missi sjón-
ina. Þá fer maður í ákveðið sorg-
arferli því það er heilmikið að missa
skyndilega heilsuna. En maður
þarf bara að gæta sín að hafa rétta
viðhorfið,“ segir hún. Hún hafi ekki
áhuga á því að leggjast í kör og vor-
kenna sér. „Heldur er þetta verk-
efni sem ég þarf að takast á við.
Þetta er spurning um viðhorf. Er
glasið hálffullt eða hálftómt?“
il-
“
Morgunblaðið/Ómar
Viðhorf skiptir máli „Maður þarf bara að gæta sín á því að hafa rétta við-
horfið,“ segir Aðalheiður Rúnarsdóttir sem greindist með MS árið 2005.
flestir sem greinast eru ungt fólk
gar ég
Steinunn
farið
mann-
mér
þátttak-
r Stein-
er á leið
m vara-
reyf-
„Það
si mörg
fulla
ega lík-
imilið,“
ing-
na. „Ég
fáum
eftir því
en ekki
g hef ekki
ví í fullu
gt á
koma
Steinunn
Þóra hyggst m.a. einbeita sér að
launamálum, friðarmálum og mál-
efnum fatlaðra.
Vill eignast annað barn
Steinunn Þóra og maður hennar,
Stefán Pálsson, eiga saman
tveggja og hálfs árs gamla dóttur,
Ólínu. „Meðgangan var alveg
draumur og ég ætti alltaf að vera
ólétt,“ segir hún. Hins vegar fékk
Steinunn Þóra erfitt kast skömmu
eftir fæðingu Ólínu, þótt þau
hjónin hafi reynt að haga hlut-
unum þannig að sem minnst álag
yrði á hana. „Maðurinn minn fór í
sex mánaða fæðingarorlof og við
fengum mikla aðstoð frá fjöl-
skyldunni,“ segir hún. Vegna
kastsins þurfti hún að fara í erf-
iðar sterameðferðir sem reyndu
mikið á fjölskylduna. „Þetta var
það erfiðasta sem ég hef gengið í
gegnum varðandi sjúkdóminn
hingað til. Sérstaklega vegna þess
að það var lítið kríli sem átti allt
sitt undir fjölskyldunni,“ segir
Steinunn, en hana langar að eign-
ast annað barn þótt það verði
ekki strax. „Þetta var ekki verri
lífsreynsla en svo að ég er til í að
fara út í þetta aftur.“
Steinunn Þóra segir að fyrir
fólk með MS skipti ný og betri lyf
sköpum. „Ég finn mikinn mun
eftir að ég byrjaði á lyfjum, köst-
in koma sjaldnar og þau eru væg-
ari. Sem fær mann til að hugsa
um nýja lyfið Tysabri en það er
talað um að virkni þess sé enn
meiri. Það er ekki gaman að fá
þær fréttir þegar Lyfjaeftirlitið
er búið að samþykkja þetta lyf að
ríkið, eða sjúkrahúsið, sé ekki
reiðubúið að greiða þann kostnað
sem þarf til að gefa lyfið. Manni
finnst þetta ansi hart og að kostn-
aður sé ekki hugsaður til enda.“
elva@mbl.is
vinnar
Morgunblaðið/Ómar
nokkuð svipuðum stað og aðrar þrítugar kon-
g, þegar hún var 21 árs.
 MS (Multiple Sclerosis) er
sjúkdómur í miðtaugakerfinu
(heila og mænu), að því er
fram kemur á vefsíðu MS-
félagsins.
 Þar segir að MS sé ráðgáta
sem valdið hafi miklum heila-
brotum innan læknisfræðinnar
frá því sjúkdómnum var fyrst
lýst 1868. Orsök og lækning sé
enn óljós.
 Sjúkdómurinn hefur áhrif á
miðtaugakerfið og getur, að
mismunandi miklu leyti, haft
áhrif á taugaboð í heilanum,
mænunni og sjóntaugum.
 Endurtekin MS-köst geta
valdið mörgum skemmdum í
miðtaugakerfinu.
 Þetta getur dregið úr
hreyfihæfni, skynjun og hugs-
un að meira eða minna leyti.
Sjúkdómur í
miðtaugakerfi
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
FJÖRLEGAR umræður um sam-
keppni á lyfjamarkaði eða skort á
henni – það fór eftir því hver hafði
orðið – fóru fram á morgunverðar-
fundi Rannsóknarstofnunar um
lyfjamál við Háskóla Íslands í gær-
morgun. Viðskiptaráðherra, for-
stjóri Samkeppniseftirlitsins og dós-
ent við viðskipta- og hagfræðideild
varð tíðrætt um samþjöppun og fá-
keppni en fulltrúar smásala og heild-
sala ítrekuðu að samkeppni ríkti á
lyfjamarkaði.
Í erindi sínu benti Björgvin G.
Sigurðsson viðskiptaráðherra m.a. á
að árið 1996 hefði frelsi til að setja á
stofn lyfjabúðir verið aukið og það
orðið til þess að fleiri stunduðu lyf-
sölu. Samkeppni hefði aukist til
muna en aðeins tímabundið. „Á síð-
ustu misserum hefur hins vegar orð-
ið mikil samþjöppun á markaðnum
og þetta ástand gengið hratt til
baka. Svo mikil að Samkeppniseft-
irlitið komst að þeirri niðurstöðu síð-
astliðið sumar að tvær lyfsölukeðjur
hefðu sameiginlega markaðsráðandi
stöðu á þessum markaði,“ sagði
hann.
Björgvin sagði að hafa yrði í huga
að lyfjamarkaðnum væri í veiga-
miklum atriðum stjórnað af íslensk-
um stjórnvöldum. Þannig væri
t.a.m. ákvæði um að innflytjendur
lyfseðilsskyldra lyfja yrðu að sækja
um hámarksverð í heildsölu,
greiðsluþátttöku almannatrygginga
og allar verðbreytingar til lyfja-
greiðslunefndar. Nefndin ákvæði
síðan hámarksverðið, bæði í heild-
sölu og smásölu. Það mætti hins veg-
ar velta því fyrir sér hvort hægt væri
að ná markmiði lyfjalaga um að
halda lyfjaverði niðri með öðrum
hætti en að kveða á um hámarksverð
en hann útfærði þessa hugmynd
ekki nánar.
Í fyrra komst Samkeppniseftirlit-
ið að þeirri niðurstöðu að í smásölu
lyfja væru tvær lyfsölukeðjur, Lyf
og Lyf og heilsa, í sameiginlegri
markaðsráðandi stöðu. Sérstaklega
var bent á að ef skoðuð væri stað-
setning apóteka lyfjakeðjanna
tveggja sæist að aðeins í örfáum til-
vikum væru apótek þeirra innan
sama póstnúmers á höfuðborgar-
svæðinu. Sama tilhneiging kom í ljós
á landsbyggðinni og þótti Sam-
keppniseftirlitinu þetta vera vís-
bending um takmarkaða samkeppni
þeirra á millum.
Þetta atriði hefur væntanlega ver-
ið tilefni þeirra orða viðskiptaráð-
herra í gær að sveitarstjórnir hefðu
hlutverki að gegna við að stuðla að
samkeppni og þær ættu að huga vel
að staðsetningu apóteka þegar gefn-
ar væru umsagnir varðandi umsókn-
ir um ný lyfsöluleyfi.
„Þegjandi samhæfing“
Páll Gunnar Pálsson, forstjóri
Samkeppniseftirlitsins, fjallaði tölu-
vert um ákvörðun stofnunarinnar í
fyrra um að Lyfja og Lyf og heilsa
væru í sameiginlegri markaðsráð-
andi stöðu. Hann benti á að niður-
staða Samkeppniseftirlitsins hefði
verið sú að keðjurnar stunduðu svo-
nefnda þegjandi samhæfingu, þ.e.
þær sæju hag sínum best borgið
með því að vera samstiga, t.d. í því
að hækka verð eða draga úr fram-
boði. Eðlislæg einkenni vissra fá-
keppnismarkaða gæfu fyrirtækjun-
um kost á að hegða sér með þessum
hætti án þess að grípa til ólögmæts
samráðs sín á milli.
Páll Gunnar sagði ljóst að lyfja-
markaður á Íslandi hefði einkenni
fákeppni. Þar að auki giltu um hann
stífar og flóknar reglur á öllum svið-
um. Af þeim sökum bæri stjórnvöld-
um skylda til að eyða öllum óþarfa
samkeppnishömlum þó að um leið
væri gætt öryggissjónarmiða.
Áform um að Ísland yrði hluti af
samnorrænum lyfjamarkaði væru
lofsverð en einnig yrði að huga vel að
reglusetningu og stjórnsýslu hins
opinbera á þessu sviði, sérstaklega
stjórnsýslu Lyfjastofnunar. Hann
bætti síðar við að ekki væri nóg að
íslensk stjórnvöld stæðu sig jafnvel
og önnur, þau yrðu að standa sig
betur.
Páll Gunnar sagði að endurskoða
mætti kröfuna um íslenskan texta á
merkimiða og fylgiseðla lyfja, taka
yrði til gaumgæfilegrar endurskoð-
unar þær reglur sem gilda um verð-
lagningu og mikilvægt væri að lög-
leiða póstverslun með lyf. Þar að
auki sagði Páll Gunnar að „skýr
samkeppnisleg rök“ stæðu fyrir því
að leyfa sölu á afmörkuðu úrvali
lausasölulyfja, t.d. nikótínlyfjum,
annars staðar en í apótekum. Þetta
væri heimilt á öðrum Norðurlönd-
um, í einhverjum mæli. Reynslan
virtist vera sú að aukið aðgengi
leiddi ekki til aukinnar notkunar.
Miklar hindranir
Gylfi Magnússon, dósent við við-
skipta- og hagfræðideild HÍ, fjallaði
almennt um fákeppni og samkeppn-
ishindranir á mörkuðum. Hann
sagði að aðgangshindranir væru
hvert það atriði sem kæmi í veg fyrir
að nýir aðilar hösluðu sér völl á til-
teknum markaði, þrátt fyrir að þar
væri eftir ýmsu að slægjast. Þessum
hindrunum mætti skipta í fernt og á
íslenskum lyfjamarkaði væri við
þær allar að etja.
Í fyrsta lagi væru opinberar að-
gangshindranir sem fælust m.a. í
reglum og ákvörðunum ríkisvaldsins
um hámarksverð lyfja, í öðru lagi
væru einkaleyfi algeng á lyfjamark-
aði. Í þriðja lagi skipti staðsetning
apóteka miklu máli og þar hefðu þeir
sem fyrir væru forskot sem gæti
komið í veg fyrir að aðrir gætu keppt
við þá. Í fjórða lagi væri hagkvæmni
fólgin í stærðinni og lítil fyrirtæki
gætu átt erfitt uppdráttar gegn
stærri fyrirtækjum.
Samkeppni í fákeppninni
Sigurbjörn Skúlason, fram-
kvæmdastjóri Lyfju, sagði ljóst að
fákeppni ríkti í smásölu. Fákeppni
væri hins vegar ekki það sama og
einokun, eins og oft mætti ráða af
umræðunni, og hann fullyrti að sam-
keppni ríkti á þessum markaði.
Hann benti á að fákeppni væri langt
því frá einskorðuð við lyfjamarkað-
inn, þvert á móti, hún væri í flestum
geirum, þ.á m. á matvörumarkaði og
á byggingavörumarkaði. Og á með-
an fjölmiðlar býsnuðust mikið yfir
fákeppni væri hún einnig einkenni á
fjölmiðlamarkaði þar sem 2-3 fyrir-
tæki öttu kappi.
Sigurbjörn sagði að lyfsölufyrir-
tæki hefðu sameinast vegna stífrar
kröfu um hagkvæmni í rekstri og
hefði sameiningin haft einhver áhrif
á verð lyfseðilsskyldra lyfja hefði
hún a.m.k. ekki leitt til hækkunar
heldur þvert á móti því í skýrslu
lyfjagreiðslunefndar og lyfsala frá
árinu 2006 hefði komið fram að
álagning á lyfseðilsskyld hefði lækk-
að úr 60% árið 1996 í 35% árið 2006
og væri nú áþekk og á Norðurlönd-
unum. Varðandi íslenska markaðinn
yrðu menn að hafa í huga að hann
væri örsmár og því fylgdi margvís-
legt óhagræði. Og þegar bent væri á
að lyfjaverð væri 60% hærra en á
Evrópska efnahagssvæðinu mætti
ekki gleyma því að matvara og fleira
væri um 50% dýrara en í EES.
Frumlyf hafa lækkað
Á fundinum var töluvert rætt um
samhliða innflutning lyfja, þ.e. þegar
fyrirtæki flytur inn lyf sem annað
fyrirtæki er með umboð fyrir.
Hreggviður Jónsson, forstjóri
Vistor, sem er markaðsfyrirtæki á
heildsölustigi, sagði að hafa yrði í
huga að aðrir innflytjendur yrðu að
uppfylla kröfur um að lyf væru ávallt
til á lager. Þeir sem stunduðu sam-
hliða innflutning gætu á hinn bóginn
ekki treyst því að lyfin sem þeir
flytti inn væru alltaf í boði. Menn
yrðu að hafa í huga að um lyf giltu
önnur lögmál en um aðrar vörur, t.d.
um tómatsósu. Ef ekki væri til
Heinz-tómatsósa mætti alltaf kaupa
Hunts, en þannig væri það ekki á
lyfjamarkaði. „Það er heilmikil
ábyrgð sem hvílir á aðilum sem
starfa á þessum markaði. Því miður
er umræðan að færast út í það að
þetta sé eins og hver annar tómat-
sósumarkaður og menn eigi bara að
vera í slag, í tómatsósu,“ sagði hann.
Hreggviður sagði að hvorki ríkti
fákeppni á heildsölustigi lyfja né
væru þar samkeppnishindranir. Þá
hefðu fjölmiðlar engan áhuga haft á
þeirri staðreynd að undanfarin þrjú
ár hafi verð á frumlyfjum hér á landi
lækkað á sama tíma og laun og verð-
lag hafi hækkað mikið. Hefði þetta
gerst á matvörumarkaðnum, þ.e. að
erlendir framleiðendur matvæla
hefðu samið við stjórnvöld um að
bjóða upp á mat á norrænu verði,
hefði það örugglega orðið frétt.
Lyf eru ekki eins
og tómatsósa
 Stífar og flóknar reglur hamla samkeppni á lyfjamarkaði
 Fulltrúar lyfsala segja samkeppni á lyfjamarkaði
34#5
3"65
3"#5
3(65
3(#5
365
#5
765
7(#5
7(65
7"#5
7"65
) 8
9"##
%& 
 '
 8 '
% 
K K M ' E B - K K M ' E B -K * A . A K K M ' E B -K * A . A K K M ' EK * A . A
?) ) @ 2!4   A %
B  !4 ?33*8 %@
)% 
: 
0 '

 &8 





"##2"## "##6 "##$
Í HNOTSKURN
» Söluverðmæti lyfja árið2005 nam 5% af heildar-
útgjöldum heimilanna.
» Samhliða innflutningurer þegar sérlyf, sem hefur
markaðsleyfi í öðru landi sem
er aðili að EES-samningnum
og er flutt þaðan til Íslands,
hefur þegar verið skráð og
fengið markaðsleyfi hér.
» Fram kom að verð áfrumlyfjum hefur lækkað
undanfarin ár.
 Meira á mbl.is/ítarefni