Morgunblaðið - 17.01.2008, Qupperneq 22

22 FIMMTUDAGUR 17. JANÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
TIL HÖFUÐS ÓEÐLI
Fregnir þess eðlis að fullorðnireinstaklingar reyni að tælabörn til fylgis við sig, eða
reyni að lokka upp í bíl til sín, vekja
ávallt upp viðbjóð og ugg meðal þjóð-
arinnar og það réttilega.
Óeðli og öfuguggaháttur manna,
sem reyna að lokka eða neyða börn
upp í bíla sína, til þess að misbjóða
þeim kynferðislega, vekur skelfingu
og samfélaginu ber að gera allt sem í
þess valdi stendur til að verja börnin
gegn slíku ofbeldi – ofbeldi sem getur
lagt líf barnanna í rúst, tímabundið
eða varanlega.
Varnaðarorð Halldóru Drafnar
Gunnarsdóttur, framkvæmdastjóra
Barnaverndar Reykjavíkur, hér í
Morgunblaðinu í gær, um að mikil-
vægt sé að brýna fyrir börnum, strax
á leikskólaaldri, að fara aldrei upp í
bíla hjá ókunnugum mönnum, eru
þörf og mikilvæg.
Þau ber að virða í hvívetna, hvort
sem er af foreldrum eða starfsmönn-
um leik- og grunnskóla. Dropinn hol-
ar steininn og því þarf að sérhverju
gefnu tilefni og jafnframt án gefins
tilefnis, í forvarnarskyni, að brýna
mikilvægi þessa fyrir saklausum
börnunum.
Tilefni orða Halldóru var frétt þess
efnis að þrír menn í grænum bíl hafi í
janúarbyrjun reynt að nema átta ára
stúlku á brott, í grennd við Laugar-
nesskóla.
Halldóra bendir réttilega á, að í
þeim efnum þurfi sérstaklega að
vanda til fræðslunnar og undirbúa
með þeim hætti, að ekki skapist al-
mennt vantraust barna í garð
ókunnugra, sem vissulega væri skað-
legt og jafnvel hættulegt: „Það getur
þýtt að ef maður er í vanda staddur
og er lítið barn þá er búið að kenna
manni það að maður þýðist ekki
ókunnuga sem eru að bjóðast til að
hjálpa manni. Þannig að okkur er
ákveðinn vandi á höndum,“ segir
Halldóra.
Halldóra bendir jafnframt á ann-
marka kerfisins, sem nauðsynlegt er
að ráða bót á, en það er sá biðtími sem
börnin og fjölskyldur þeirra þurfa að
þreyja, þegar grunsemdir vakna um
að fullorðinn einstaklingur hafi reynt
að lokka barn til fylgilags við sig í í
kynferðislegum tilgangi. Sé um lög-
reglumál að ræða, geti liðið allt frá
nokkrum dögum upp í tvær til þrjár
vikur, þar til barnið geti fengið fag-
lega aðstoð í Barnahúsi.
Það sér hver maður, að slíkt er litlu
barni ekki bjóðandi og ekki heldur
foreldrum þess og öðrum í fjölskyldu
þess. Það er óumræðilega mikilvægt
að barnið fái þegar í stað alla þá fag-
legu aðstoð sem það þarf á að halda.
Einn dagur í bið, er of löng bið.
Vissulega er það rétt, að biðtími
barnanna og fjölskyldna þeirra hefur
á umliðnum misserum styst, en það
er ekki nóg. Það þarf að útrýma bið-
tíma, þegar staðið er frammi fyrir
jafn alvarlegum sálarháska og þeim
sem lítið barn er í, sem hefur verið
misnotað kynferðislega, eða tilraun
hefur verið gerð til misnotkunar á.
RÆKJAN OG BREYTT VIÐHORF
Fyrir hálfu ári hefði frétt þess efn-is að eitt öflugasta útgerðarfyr-
irtæki landsins, Samherji á Akureyri,
væri að loka rækjuvinnslu og fækka
fólki enga athygli vakið. Þaðan af síð-
ur að hún ylli einhverjum áhyggjum.
En það hefur margt breytzt á hálfu
ári. Raunar gjörbreytzt.
Skyndilega hefur skapazt óvissa
um atvinnuástandið á næstu mánuð-
um. Fasteignasala er að dragast sam-
an. Þess vegna má búast við sam-
drætti í byggingariðnaði.
Stórframkvæmdum er að ljúka. Þess
vegna má gera ráð fyrir að stórir hóp-
ar af því fólki frá öðrum löndum, sem
hér hefur verið við störf, hverfi til
síns heima. Það leiðir óhjákvæmilega
til samdráttar í viðskiptum. Flugvél-
ar íslenzku flugfélaganna verða ekki
fullar fram og til baka af erlendu
verkafólki. Breytt staða í fjármála-
geiranum leiðir til þess að ekki verð-
ur jafnmikið um ferðir á Saga Class
og verið hefur. Og þannig mætti lengi
telja.
Við þessar aðstæður beinist at-
hyglin aftur að sjávarútveginum. Það
hefur gerzt áður og mun gerast aftur.
Á síðustu árum hefur sú skoðun
orðið útbreidd að fjármálastarfsemi
væri orðin þriðja undirstöðuatvinnu-
grein þjóðarinnar ásamt sjávarútvegi
og áliðnaði. Nú stöndum við skyndi-
lega frammi fyrir því að fjármála-
starfsemi eins og öll önnur atvinnu-
starfsemi á sér sínar hæðir en líka
lægðir. Miklar líkur eru á að starfs-
fólki í þeim geira muni fækka umtals-
vert á þessu ári.
Þegar þannig árar hverfum við aft-
ur til upphafsins og sjávarútvegurinn
skiptir meira máli en hann hefur gert
um skeið í huga fólks. Og ekki ólík-
legt að það gerist líka að stuðningur
við aukinn áliðnað vaxi. Í því sam-
bandi er þó vert að benda á að það er
alls ekki hægt að ganga út frá því sem
vísu að álfyrirtæki, sem lýst hafa
áhuga á byggingu álvera hér, hafi
sama áhuga og áður af þeirri einföldu
ástæðu að það kann að vera erfitt fyr-
ir þau að fjármagna slíkar fram-
kvæmdir við núverandi aðstæður.
Þegar á allt þetta er litið er ástæða
til að hafa áhyggjur af uppsögnum,
hvort sem þær eru í sjávarútvegi eða
annars staðar. Við erum á leið inn í
erfiðari tíma en við höfum búið við um
skeið.
Það er að vísu töluvert borð fyrir
báru eftir uppgang og velgengni síð-
ustu ára. Og áður en atvinnuleysi fer
að herja á Íslendinga má búast við að
erlendu verkafólki fækki mjög. En
töluverður hópur útlendinga mun
verða hér áfram, sem er eins gott
vegna þess að við getum ekki án
þeirra verið.
Í þessum umræðum öllum má þó
ekki gleyma því að við erum komin í
hóp ríkustu þjóða heims og þótt eitt-
hvað bjáti á býr þjóðin við svo mikla
velmegun að ekki þarf að kvarta.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Einar Fal Ingólfsson
efi@mbl.is
Fossar New York-borgar,“ foss-arnir fjórir sem Ólafur Elías-son myndlistarmaður munreisa í höfn New York-borgar í
sumar, eru að sögn Michael E. Bloom-
berg borgarstjóra „gríðarstórt og hug-
vitssamlegt“ listaverk. Hann hefur mikla
trú á því að verk Ólafs
muni laða fjölda gesta
til borgarinnar, vekja
athygli á umhverf-
isvernd – og afla millj-
óna dala í tekjur fyrir
borgina.
Verkið sam-
anstendur af fjórum
tröllvöxnum fossum,
sem flæða fram af stil-
lönsum úti í ánni, 28 til
37 metra háir. Hefst rennslið um miðjan
júlí og verður verkið tekið niður um miðj-
an október. Fossarnir eru í Austurá, á
milli Manhattan-eyju og Brooklyn. Einn
fossinn verður undir Brooklyn-brúnni,
annar við bryggjur í Brooklyn gegnt fjár-
málahverfi borgarinnar, sá þriðji neð-
arlega á Manhattan og loks einn við Go-
vernors-eyju, rétt við suðurodda
Manhattan. Þegar fossarnir verða skoð-
aðir má sjá til þeirra allra í einu, og þá
verður hægt að sigla á milli þeirra. Foss-
arnir flæða frá klukkan sjö á morgnana til
tíu á kvöldin og verða upplýstir eftir sól-
setur. Fyrirhugað er að nota einungis
vistvæna orku til að knýja dælurnar og í
lýsinguna.
„Þetta er langstærsta verkefni sem ég
hef fengist við, og ótrúlega spennandi,“
sagði Ólafur Elíasson í gærmorgun, dag-
inn eftir að Fossarnir voru kynntir op-
inberlega. Verkefnið hefur verið mikið
leyndarmál en Ólafur sagði það hafa verið
sex ár í undirbúningi. „Fyrst var þetta
samtal í fjögur ár og síðan hafa tvö ár far-
ið í hönnunina. Það hafa margir komið að
þessu, um 120 manns í allt. Þar af eru 20
sem gera nánast ekkert annað en vinna
að þessu og fjórir sem sinna þessu ein-
göngu.“
Þúsundir atriða að huga að
Listasjóður New York-borgar, sem hefur
í þrjá áratugi set upp verk ólíkra lista-
manna innan borgarinnar, stendur að
uppsetningu verksins ásamt New York-
borg en þar kom borgarstjórinn mikið að
málinu.
„Listasjóðurinn er ekki stór stofnun,“
segir Ólafur. „Hann fær einhverja pen-
inga frá ríkinu, eitthvað frá borginni en
mest frá einkaaðilum. Þau setja upp fjög-
ur til sex verk á ári. Ég hef þekkt þetta
fólk í sjö, átta ár og það hefur fylgst með
því sem ég hef verið að gera. Fljótlega
fórum við að tala um hvað ég gæti gert í
borginni. Ég stakk upp á því að gera eitt-
hvað stórt, verk sem gæti haft víðtæk
áhrif og myndi hæfa þessari miklu borg.
Mig langaði til að vinna með þá þætti sem
allir þekkja við New York; borgarmynd-
ina sjálfa. Við veltum þessu á milli en
sáum fljótlega að hugmyndirnar voru of
stórar í sniðum fyrir Listasjóðinn einan.
Þá leituðu þau til borgarstjórans.
Michael Bloomberg hefur fylgst nokk-
uð með listum, á til að mynda safn verka
og hefur velt því fyrir sér hvaða áhrif list
hefur á opinbert rými. Þá hefur aðstoð-
arborgarstjórinn, Patricia E. Harris,
einnig mikinn áhuga á þessum málum og
því hvernig lífga má upp ásýnd borg-
arinnar.“
Ólafur segir að þegar farið var að ræða
framsetningu verksins hafi komið strax í
ljós að það yrði afar dýrt. „Það hefur ekki
verið auðvelt að safna þessum peningum;
þetta kostar 15 milljónir dollara.“ Sem er
um einn milljarður króna. „Þau vildu öll
ráðast í þetta en það gerði okkur erfiðara
um vik að verkefnið var algjört leynd-
armál. En fjármögnunin er næstum í
höfn.“
Og verkið er staðsett í höfn New York-
borgar, lífæð hennar um aldir. Sitthvor-
umegin Manhattan-eyju streyma Hud-
son-áin og Austurá til hafs, gríðarmikil og
straumþung vatnsföll, höfnin er á mótum
þeirra. Það hlýtur að þurfa flóknar verk-
fræðilausnir til að byggja fossana úti í án-
um.
„Það er svo sannarlega rétt,“ segir
Ólafur með áherslu. „Það hefur verið
ólýsanlega erfitt að skipuleggja þetta.
Segja má að litlir herir verkfræðinga hafi
verið í því að leysa málin. Þótt verðmiðinn
sé 15 milljónir má segja að það sé lítið
miðað við allt umstangið. Margt af þessu
mun ekki sjást með berum augum. Undir
yfirborðinu verður einskonar kassi og ut-
anum hann einskonar net, með agn-
arsmáum götum á, þannig að smáfiskar
og lífrænar agn
dælurnar. Kafa
stöðunum sem é
verður hann klæ
teppi, svo hann
bununni.
Þá hef ég kom
isþáttum. Ég vi
í vatninu kringu
ur ekki að fólk g
sigla undir þá. U
flæða á hverri m
Miðað við marg
kannski ekki mi
mjög mikið af v
aldrei hvað fólk
um unnið með f
í að hreinsa olíu
einskonar girðin
vatninu, svört m
og stingst örlíti
hún sjáist úr bá
eða milljónir sm
að í þessu ferli.“
Ólafur talar u
stærð tengist fo
arinnar; þar ver
„Fossarnir si
Þetta er einst
Vatnskraftar Einn fjögurra fossa Ólafs Elíassonar, sem rís
odda Manhattan. Fossarnir eru 28 til 37 metra háir og um 1
Ólafur Elíasson segir
„Fossana í New York-
borg“ sitt stærsta verk til
þessa en kostnaðurinn er
15 milljónir dala. Borg-
aryfirvöld telja það draga
að fjölda ferðamanna.
Ólafur Elíasson
Ólafur Elíasson myndlistarmaður reisir fjóra stóra foss
Borgarstjórinn í New York sannfærður um að verkið