Morgunblaðið - 29.08.2008, Blaðsíða 20

20 FÖSTUDAGUR 29. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Ég hef augu mín til fjallanna,
hvaðan kemur mér hjálp?
Hjálp mín kemur frá Drottni,
skapara himins og jarðar.
(Sálmarnir 121)
Sigurbjörn Einarssonkleif hæstu tinda í leitað svörum við áleitnum
spurningum, sem leita á alla
menn, um tilganginn með líf-
inu og tilverunni.
Og af þessum víða sjónar-
hóli miðlaði hann til annarra
þekkingu, vizku og trú – og
ófáum svörum við hinum stóru
alvöruspurningum.
Samt var hann þeirrar skoð-
unar að leitin væri endalaus og
hin endanlegu svör í raun ekki
til. Sú afstaða kom vel fram í síð-
ustu hugvekjunum sem hann
skrifaði hér í Morgunblaðið síð-
astliðinn vetur og vor:
„Vitnisburðirnir um svörin,
sem sú leit hefur fengið, eru
miklir að vöxtum og margir
mikilfenglegir.
En samhljóða eru þeir ekki.
Nema í því eru allir athyglis-
verðustu trúarvitnisburðir
einróma, að leitin samkvæmt
innsta hugboði að æðsta svari
sé út af fyrir sig ómetanleg
reynsla, sem veiti heilnæma
fullnægju og stuðli áþreifan-
lega að innri heilsu og
þroska.“
Sigurbjörn Einarsson var
biskup í 22 ár, einna lengst
manna á tuttugustu öldinni og
kom miklu í verk. Hann opnaði
kirkjuna fyrir alþjóðlegum
áhrifum, endurnýjaði messu-
formið, beitti sér fyrir endur-
reisn Skálholtsstaðar og var
aðalhvatamaður að Hjálpar-
stofnun kirkjunnar svo nokkur
verk séu nefnd.
Hann var mikilvirkt sálma-
skáld, rithöfundur og þýðandi.
Með ritstörfum sínum opnaði
hann Íslendingum margar dyr
að nýrri þekkingu, ekki aðeins
á kristindómnum heldur ekki
síður á öðrum trúarbrögðum.
Sigurbjörn beitti sér fyrir
því að setja niður deilur um
kenningu kirkjunnar og sætta
ólík sjónarmið. Í hirðisbréfi
sínu, sem hann ritaði prestum
stuttu eftir að hann tók við
biskupsembætti, skrifaði
hann: „Og það er bæði vitur-
legra og kristilegra að sjá
skoðanaandstæðing í því ljósi,
að hann eigi að hjálpa manni
til þess að þroskast í trú og
trúarlegum skilningi, en að
ganga fyrirfram út frá því, að
hans sjónarmið eigi ekkert er-
indi í heildarsamfélagi kirkj-
unnar.“
Stjórn hans á kirkjunni var
þó svo styrk og kennivald hans
svo óumdeilt, að fáar slíkar
deilur urðu í kirkjunni á hans
tíð, miðað við það sem áður
hafði verið.
Í biskupstíð sinni nýtti Sig-
urbjörn Einarsson sér nútíma-
fjölmiðlun til að ná til þjóð-
arinnar með nýjum hætti.
Íslendingar misstu helzt ekki
af sjónvarpsprédikun hans á
aðfangadagskvöld eftir að
sjónvarpið kom til sögunnar.
Hann hafði þann hæfileika
að hlustandanum fannst hann
tala beint við sig, persónulega.
Á þessu byggðust ekki sízt
vinsældir Sigurbjörns eftir að
hann lét af embætti biskups og
settist á friðarstól.
Meðferð hans á íslenzku
máli var frábær og tímabært
að hann fengi í fyrra verðlaun
Jónasar Hallgrímssonar fyrir
orðsnilld sína.
Frá honum streymdu allt
fram á síðustu vikur hugleið-
ingar, ljóð, prédikanir og hug-
vekjur, sem munu lifa með
þjóðinni. Skrif hans eru bæði
hluti af okkar sameiginlega
menningararfi og uppspretta
persónulegrar trúarreynslu
margra.
Morgunblaðið og Sigur-
björn Einarsson áttu ekki allt-
af samleið. Hann var kallaður
„hinn smurði Moskvuagent“
hér í blaðinu árið 1948 vegna
afstöðu sinnar til vestræns
varnarsamstarfs. Afstaða Sig-
urbjörns í því máli byggðist þó
ekki á kommúnisma, heldur
föðurlandsást og þeirri ein-
lægu sannfæringu að Ísland
ætti að vera vopn- og herlaust
land.
Seinna tókst náin vinátta
með Sigurbirni og Morg-
unblaðinu og eftir hann birtust
margar hugvekjur og greinar í
blaðinu, sú síðasta í júní síð-
astliðnum. Blaðið sendir að-
standendum hans innilegustu
samúðarkveðjur við fráfall
hans.
Í áðurnefndu hirðisbréfi
skrifaði Sigurbjörn Ein-
arsson: „Hér er kirkja í landi
vegna þess, að góður Guð elsk-
ar þessa þjóð og vill að hún
eigi hlutdeild í lífi hinnar kom-
andi veraldar, í sigri uppris-
unnar, ríki kærleikans.
Kirkjan hjarir ekki af mann-
legri náð. Hún lifir sakir Guðs
náðar við þjóð og heim.
Og lífsstarf vort á að verða
gjöf þeirrar náðar handa
kirkju og þjóð.“
Sigurbjörn biskup var and-
legur fjallgöngumaður, gnæfði
yfir aðra kristna kennimenn á
Íslandi. Hann var virtasti og
elskaðasti trúarleiðtogi sem
Íslendingar hafa átt um lang-
an aldur. Lífsstarf hans varð
svo sannarlega náðargjöf
handa Íslendingum og þjóð-
kirkju þeirra.
Andlegur
fjallgöngumaður
S
igurvíma er flott orð og nær vel
þessu sjaldgæfa ölvunarástandi
sem velgengni skapar. Þegar orðin
fá vængi og halda áfram að flögra
löngu eftir að þau hafa verið mælt
af munni fram. Bergnumin hlustaði þjóðin á
boðskap Ólafs Stefánssonar í fréttaviðtali eftir
að Íslendingar höfðu lagt Pólverja að velli og
voru komnir í undanúrslit. Eitt af því sem fyr-
irliðinn lét í ljós var þakklæti fyrir að hafa
fengið að vera lifandi í 60 mínútur. Og hefði
þess vegna verið reiðubúinn að deyja að þeim
loknum.
Þau orð hefðu ekki hlotið sama hljómgrunn
ef þau hefðu verið mælt, segjum af manni sem
hefði verið tekinn af lögreglunni fyrir ölvunar-
akstur og eltingarleik sem hefði varað í heila
klukkustund. Að fá að vera lifandi í 60 mín-
útur. Nú eru lífslíkur Íslendings eitthvað í kringum 77
ár. Það eru æði margar klukkustundir. Og spurningin
vaknar: hve margar af þeim klukkustundum lifum við í
raun, hve margar fara fyrir ofan garð og neðan, og hve
oft bíðum við hreinlega eftir því að þær líði, stöndum þær
af okkur eins og hverja aðra skunu.
Freud gamli kenndi að hver einstaklingur lifði í sjálfs-
blekkingu um að vera ódauðlegur. Að mönnum væri
áskapað að gera ekki ráð fyrir endalokum sínum. Sem
væri jafnframt forsenda fyrir því að menn tækjust á ann-
að borð ferðina á hendur. En breytir ekki því að fyrri ald-
ir gengust einmitt upp í hinu öndverða: skammæi lífsins.
Og þá í áróðursskyni fyrir annað líf sem
mönnum var ætlað að einblína á í væntingu
þess sem biði fyrir handan, eftir brösótt gengi
hér. Hallgrímur Pétursson líkir lífinu gjarnan
við reyk eða bólu sem á næsta andartaki geti
hjaðnað. Og samtímamaður hans og okkar,
Shakespeare, líkir lífinu við fífl sem fettir sig
og brettir stundarkorn, en er síðan gleymt.
Það er í raun og veru stutt síðan almenn-
ingur fékk svigrúm til að haga lífi sínu. Menn
töldust góðir ef lífsandinn staldraði við í nös-
unum á þeim og þurftu síðan að hafa sig alla
við til að hafa í sig og á. Hugsa sér allar ald-
irnar þegar íslensk heimili snerust um þetta
eitt: að skrimta á því sem örfáar skjátur og
umlykjandi gróðurræma gaf af sér.
Á okkar dögum hefur þetta mögulega snú-
ist við, annað líf hefur skroppið saman jafn-
framt því sem jarðlífið hefur þanist út. Stundum hvarflar
að manni að lífsmátinn núna geri einmitt ráð fyrir lífi
sem sé endalaust. Fræg er setning höfð eftir rómverska
fyrirliðanum Pompejusi: Navigare necesse est, non
vivere (Það er nauðsynlegt að sigla, ekki að lifa …). Og
freistandi að snúa út úr henni og snúa henni um leið upp
á okkur sjálf: „Það er nauðsynlegt að neyta …“. En til
þess þarf vissulega líf sem er utan enda. Sem auðvitað
endar. Það er meira að segja haft fyrir satt að á dauða-
stundinni sjái menn líf sitt líða hjá eins og á filmu. Von-
andi eru það ekki hlutirnir sem þá dúkka upp, heldur það
sem menn í raun og veru upplifðu. peturgun@centrum.is
Pétur
Gunnarsson
Pistill
60 mínútur
Heimild til hergagna-
flutninga á Íslandi
FRÉTTASKÝRING
Eftir Halldór Armand Ásgeirsson
haa@mbl.is
F
lugmálastjórn Íslands
veitir flutningsaðilum
leyfi fyrir hergagna-
flutningum á flugstjórn-
arsvæði Íslands. Í 78.
grein laga númer 60 frá árinu 1998
um loftferðir segir að hergögn megi
ekki flytja um íslenskt yfirráðasvæði
án leyfis frá samgönguráðherra eða
þeim sem hann felur leyfisveitinguna
samkvæmt reglum. Í reglugerð er
valdið svo framselt til Flugmála-
stjórnar Íslands.
Ekki er hægt að fá almennt leyfi til
slíkra flutninga heldur þarf sérstakt
leyfi í hverju tilfelli. Þegar til stendur
að flytja hergögn eða önnur eðlislík
fyrirbrigði yfir íslenskt flugstjórn-
arsvæði eru upplýsingar sendar til
Flugmálastjórnar um flugleiðina sem
áætluð er, hvað til stendur að flytja
og í hvaða magni. Flugmálastjórn
tekur í kjölfarið ákvörðun um hvort
leyfi skal veitt.
Þetta gildir þó ekki um svonefnd
„ríkisflug“. Hafi til dæmis erlent ríki
áhuga á að flytja herbúnað í eigin
herflugvél yfir íslenskt flugstjórn-
arsvæði mun leyfisveiting fyrir slíku
flugi heyra undir utanríkisráðu-
neytið.
Eigin flutningar „ógeðfelldir“?
Það vakti nokkra athygli þegar í
ljós kom að Icelandair Cargo hafði
nýlega tvívegis flutt hergögn: riffla
nánar tiltekið, fyrir Bandaríkjastjórn
til Georgíu, enda eru margir við-
kvæmir fyrir að heyra minnst á her
eða hergögn og land og þjóð í sömu
andrá.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir utan-
ríkisráðherra lýsti yfir í Kastljósinu á
miðvikudag að henni þætti sú til-
hugsun „ógeðfelld“ að Íslendingar
kæmu nálægt hergagnaflutningum. Í
fjárlögum Íslands er þó gert ráð fyrir
að ríkið kosti loftflutninga á her- og
hjálpargögnum fyrir NATO fyrir um
200 milljónir árin 2007 og 2008. Ekki
er vitað hvort ráðherranum geðjast
betur að þeim flutningum.
Icelandair tók fram að fyrirtækið
réðist aldrei í slíka flutninga nema öll
tilskilin leyfi væru til staðar og fyr-
irtækið flytti jafnframt ekki varning
sem teldist hættulegur.
Rifflarnir hefðu til að mynda verið
skotfæralausir (enda öldungis fráleitt
að hafa vopn hlaðin í flutningum). Þá
vöknuðu spurningar um hvers kyns
leyfi þyrfti til slíkra flutninga.
Valdís Ásta Aðalsteinsdóttir, upp-
lýsingafulltrúi hjá Flugmálastjórn Ís-
lands, segir leyfisveitingu fyrir
vopnaflutninga á borð við þá sem Ice-
landair stóð fyrir oft og tíðum ekki
tímafreka. „Ef allar upplýsingar
fylgja með umsókninni tekur ferlið
yfirleitt ekki langan tíma en stundum
getur til dæmis vantað betri lýsingu á
farmi og þá getur það tekið lengri
tíma.“
Leyfisveiting Flugmálastjórnar Ís-
lands er ekki borin undir aðra aðila
eða stofnanir. Þó er þar viðhöfð sú
vinnuregla að ef um mikið magn her-
gagna er að ræða eða mikinn fjölda
flugferða er ekki veitt leyfi nema í
samráði við samgönguráðuneytið.
Það er einnig gert ef til stendur að
fljúga inn á hættusvæði enda er þá
málið af pólitískum toga.
Byssur ekki hættulegar
Flugrekendur þurfa einnig að hafa
sérstakt leyfi ef ætlunin er að flytja
„hættulegan varning“. Farmur sem
getur verið hættulegur til flutnings,
eins og til dæmis sprengjur eða eld-
fim efni, flokkast undir slíkan varn-
ing.
Byssur eru ekki þar á meðal, enda
ekki hættulegar sem slíkar til flutn-
ings. Það eru hins vegar fyrirbrigði á
borð við klór, súrefni, sprengiefni og
sjálfan ólympíueldinn.
Reuters
Loftflutningar Bandarískir flugliðar afferma fragtflugvél, sem flutti
hjálpargögn fyrr í mánuðinum til Tbilisi, höfuðborgar Georgíu.
„Það hafa ekki mörg leyfi verið
veitt á undanförnum árum til ís-
lenskra flugrekenda. En við höfum
auðvitað oft heimilað erlendum
flugrekendum að fljúga hérna yfir.
Þeir þurfa samt alltaf að sækja um
leyfi ef þeir eru með hergögn um
borð. Við gefum í heildina út leyfi
svona tvisvar í mánuði kannski,“
segir Valdís Ásta Aðalsteinsdóttir,
upplýsingafulltrúi Flugmála-
stjórnar Íslands.
Það er þó ljóst að hergagnaflutn-
ingar á vegum íslenskra flugrek-
enda eru ekki daglegt brauð, þó að
þeir séu til staðar. „Við höfum gefið
út fjórar heimildir til íslenskra
flugrekenda á síðustu 12 mánuðum.
Þetta er ekki svo mikið.“
Hún segir ávallt athugað hvort
flugrekandi ætlar sér að flytja
hættulegan varning. „Ef þetta er í
raun bara eðlilegur flugrekandi
með öll fullgild réttindi og flug-
rekstrarleyfi og hann ætlar ekki að
flytja hættulegan varning þá fæst
leyfið yfirleitt auðveldlega.“
„ER EKKI
SVO MIKIГ››