Fréttablaðið - 15.04.2009, Blaðsíða 20

20 15. apríl 2009 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Fyrir nokkru átti ég leið í póst-hús í Latínuhverfinu í París.
Þar sem eitt afgreiðsluborðið var
laust aldrei þessu vant, brá ég
mér beint þangað með mín bréf.
En þá bar svo við að afgreiðslu-
konan fór að húðskamma mig
fyrir að hafa farið til hennar í
stað þess að nota sjálfsala til að
kaupa frímerkjagildi á bréfin.
Ég reyndi af veikum mætti að
verja mig með því að segja að ég
væri með bréf af ýmsu tagi, sem
mismunandi burðargjald þyrfti
undir, og ég hefði ekki nægilega
mikið af nógu fjölskrúðugri smá-
mynt. En á þetta vildi konan alls
ekki hlusta, og varð því illskeytt-
ari sem hún lengdi ræðu sína
meir. Að lokum sagði hún: „En
þú verður hvort sem er að fara
að venja þig á að nota sjálfsal-
ana, því bráðum verður hér ekki
nema eitt afgreiðsluborð,“ og svo
bætti hún við með manndráps-
glampa í augum: „og það verður
einungis fyrir fjármál.“ Mér féll-
ust hendur. Það er ekki ýkja langt
síðan afgreiðsluborðunum í þessu
pósthúsi var fækkað um helming.
Þegar ég var svo á leiðinni út úr
pósthúsinu og gat aftur farið að
hugsa skýrt, flaug mér í hug að
ég hefði átt að gauka því að kon-
unni að ég væri blaðamaður og
ætlaði að skrifa grein um niður-
rif opinberrar þjónustu í Frakk-
landi. Ég nefndi þetta við kunn-
ingja minn sem hló: „Þú hefðir
endilega átt að segja þetta.“ En
það var eins gott að ég gerði það
ekki, þegar ég horfði framan í
konuna sá ég þar ekki neitt af
þessum vinalegu andlitum sem
ég var vanur þarna í pósthúsinu
heldur blasti þar við áður óþekkt
harka; í einu orði sagt virtist
konan of nútímavædd til þess
að þorandi væri að hafa einhver
gamanmál frammi við hana.
Í frönskum blöðum hafa menn
getað lesið um nokkurt skeið að
kreppan sé endanlegt rothögg
fyrir frjálshyggjuna. Það sama
held ég að íslensk blöð hafi sagt
og margir hafa orðið til að taka
undir það, stjórnmálamenn og
aðrir, jafnvel Sarkozy sjálfur,
enda virðist það liggja í augum
uppi eftir allt sem gerst hefur. En
ég held því miður, að það sé samt
fullmikil bjartsýni að halda að
menn séu lausir við hana að fullu
og öllu, mér er nær að halda að
frjálshyggjumennirnir liggi bara
einhvers staðar í leyni, reiðu-
búnir að skríða út úr holunum
og grípa aftur í stjórnvölinn um
leið og vindáttin kann eitthvað
að breytast, einkum ef það tekst
í millitíðinni að láta almenning
borga brúsann eftir þá. Um þetta
má nú sjá margvísleg merki, og
er póstþjónustan hér eitt dæmi
um það. Þrátt fyrir öll orðin
um nauðsynlega stefnubreyt-
ingu er ótrautt haldið áfram að
breyta henni í „fyrirtæki“ til að
búa hana undir þá einkavæðingu
sem fram undan er. Almenning-
ur mótmælir hástöfum, því hann
veit nú af reynslunni hvað hún
muni hafa í för með sér: hækkað
verð, verri þjónustu og alls kyns
brask með fjármunina, en það
kemur fyrir ekki.
En önnur merki eru enn ískyggi-
legri. Þegar kreppan fór af stað
fyrir alvöru, lýsti Sarkozy forseti
því yfir að baráttan gegn atvinnu-
leysinu ætti nú að sitja í fyrirrúmi
fyrir öllu öðru. Þá var það rifjað
upp að nýlega var gerð áætlun um
mikinn niðurskurð í skólakerfinu,
ellefu þúsund kennarastöður voru
lagðar niður í byrjun þessa skóla-
árs, þrettán þúsund á að leggja
niður næsta haust, og þannig
áfram. Þar sem afleiðingarnar
geta ekki orðið aðrar en þær, beint
eða óbeint, að jafnmargir menn
missa vinnuna, spurðu menn því
hvort ekki væri ráðlegt að hefja
baráttuna gegn atvinnuleysinu
með því að falla frá þessari áætl-
un, sem kennarar hafa mótmælt
upp til hópa. En það vildi Sarkozy
ekki heyra nefnt, „umbæturnar“,
þ.e.a.s. niðurskurðurinn, verður að
halda áfram.
Vegna reiði almennings hafði
Sarkozy hins vegar við orð að
setja lög til að takmarka bónusa,
aukasporslur og slíkt sem yfir-
menn banka og stórfyrirtækja
skammta sjálfum sér og Frakk-
ar kenna við „forgylltar fallhlíf-
ar“. Formaður samtaka atvinnu-
rekenda fékk hann ofan af því í
nafni „frelsisins“, í staðinn myndu
þau semja einhverjar „siðaregl-
ur“. En hafi það verið gert ber
ekki mikið á að eftir þeim sé farið,
samkvæmt nýlegum greinum í
blaðinu „Le Monde“ er ekkert lát á
forstjóragræðginni, enn sem fyrr
svífa þessir herrar um háloft-
in hangandi neðan í gullroðnum
dúkum.
Kannske er ein undirrótin að
þessu öllu sú, að nú er komin fram
kynslóð hagfræðinga sem hefur
aldrei heyrt eða lært neitt annað
en hugmyndafræði frjálshyggj-
unnar. Um John Maynard Key-
nes vita þeir ekki annað en að það
sé ekki við hæfi að lesa hann. Ef
þeim er bent á að gera það, bregð-
ast þeir við eins og stjarneðlis-
fræðingur sem sagt væri að rann-
saka hvaða áhrif Satúrnus muni
hafa nú þegar hann er í ljóns-
merkinu.
Í pósthúsinu
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Meðulin gegn
kreppunni
Hagfræði andskotans
UMRÆÐAN
Gunnar Tómasson skrifar
um verðtryggingu
Verðbólga rýrir raunvirði peninga og því finnst mörgum verðtrygging pen-
ingaskulda vera réttlætismál. „Ef maður
lánar öðrum manni tíu hesta þá vill hann
fá tíu hesta til baka, en ekki sjö,“ er haft
eftir Guðmundi Ólafssyni hagfræðingi á
vefnum. Hann er sagður vera „harður á
því að ef maður fær lánaðan kaffipakka
þá eigi maður að skila kaffipakka til baka. Það sé
ekki hægt að koma með pakkann og segja að kíló
af kaffi í gær jafngildi pundi af kaffi í dag. Þetta
er laukrétt,“ bætir sá við sem segir frá.
Þetta er rugl – einum hesti verður ekki
umbreytt í stóð né kaffipakka í skipsfarm af kaffi
með einfaldri tölvufærslu líkt og dugar til að
margfalda nafnvirði peninga í hagkerfinu. Skips-
farmur af framleiðsluvörum getur týnst í hafi en
pappírsauður getur horfið eins og dögg fyrir sólu
sbr. hlutafé í íslenzku bönkunum í byrjun októb-
er 2008. Vitræn umræða um verðtryggingu krefst
þess að raunverðmætum sé ekki jafnað
til ávísana á verðmæti – að hestum og
kaffi sé ekki jafnað til peninga/ávísana á
hesta og kaffi.
Í markaðshagkerfum eru peningar
skuldaviðurkenning sem atvinnurek-
endur láta í hendur þeim sem leggja
fram vinnuafl og önnur aðföng til fram-
leiðslustarfsemi. Stöðugt verðlag trygg-
ir hinum síðarnefndu jafngildi slíkra
aðfanga í mynd framleiddrar vöru og
þjónustu. Við íslenzkar aðstæður, þar
sem nýsköpun peninga utan framleiðslu-
geirans hefur leitt til umframeftirspurnar á
framleiðslumarkaði um árabil, rýrir verðbólgan
eignarhluta þeirra sem lagt hafa fram aðföng til
framleiðslunnar.
Það er því hagfræði andskotans, sem svo kall-
ast, að segja það vera réttlætanlegt að láta þá
sem sætt hafa upptöku eigna á þennan hátt greiða
verðtryggingu á útistandandi skuldum – og bera
þannig tvöfaldan skaða meðan lánardrottnar
þeirra bíða einungis einfaldan skaða.
Höfundur er hagfræðingur.
GUNNAR TÓMASSON
Mogginn veltir við steinum
Ætli það hafi ekki verið prestsson-
urinn Ólafur Stephensen sem hélt
um penna í leiðara Morgunblaðsins
á laugardag? Að minnsta kosti var
höfundur forystugreinar sem bar yfir-
skriftina „Steinarnir hrópa“ vel að sér
í Biblíufræðum. Þar var höfundinum
tíðrætt um réttlætið og sann-
leikann; hversu mikilvægt
væri að sannleikurinn kæmi
fram í dagsljósið og vitnaði
í bók bókanna sér til full-
tingis. „Veltum við hverjum
steini – annars munu
steinarnir hrópa,“
bætti hann við undir
lok hugvekju sinnar.
Og steinarnir hrópuðu
Og sjá! Síðar sama dag barst fjölmiðl-
um tilkynning frá þeim Þorsteini Jóns-
syni, fyrrverandi varaformanni stjórnar
FL Group, og Steinþóri Gunnarssyni,
fyrrverandi forstöðumanni verðbréfa-
miðlunar Landsbankans, þar sem
upplýst var að þeir hefðu aflað hárra
styrkja til Sjálfstæðisflokksins
eftir að Guðlaugur Þór Þórð-
arson alþingismaður hefði
leitað til þeirra. Steinarnir
hrópuðu eftir allt saman.
Merkileg tilviljun
Það er óneitanlega merkileg tilviljun
hvernig líkingamál leiðarahöfundar
Morgunblaðsins kallast á við nöfn
þeirra Þorsteins og Steinþórs. Það
mætti jafnvel halda að sá sem skrifaði
leiðarann hafi vitað allt um það hverjir
stóðu á bak við styrkveitingarnar og
vildi með þessu móti gefa til kynna
að ef þeir gæfu sig ekki fram yrði hul-
unni svipt af þeim. En það getur varla
verið. Á faglegum fjölmiðli myndi sá
sem byggi yfir slíkum upplýsingum
einfaldlega skrifa frétt um málið, í
stað þess að brúka þær undir rós
í leiðaraskrifum um „uppreisn
sannleikans“.
bergsteinn@frettabladid.is
G
erð hefur verið nokkur athugun á tengslum þingmanna
við fyrirtæki og birt hér í Fréttablaðinu. Í ljós kemur
að innan við helmingur þingmanna hefur einhver fyr-
irtækjatengsl með setu í stjórn eða varastjórn ellegar
í hlutverki stjórnanda, prókúruhafa eða endurskoð-
anda.
Í andrúmi dagsins kæmi ekki með öllu á óvart að tölfræði af
þessu tagi yrði skipað á bekk með hneykslisfréttum. Hún sýnir
þó fyrst og fremst tvennt: Annað er mikilvægi þess að opinberar
upplýsingar liggi fyrir um slík tengsl. Hitt er hversu fáir forystu-
menn úr röðum atvinnulífsins og verkalýðshreyfingarinnar hafa
valist þar til setu á seinni árum.
Of margir alþingismenn virðast líta á sig sem opinbera starfs-
menn eða fulltrúa ríkiskerfisins gagnvart fólkinu. Fyrir vikið
hefur skilningur á raunverulegri verðmætasköpun farið þverr-
andi. Hlutabréfaeign kemur ekki í stað reynslu þeirra sem eldurinn
brennur heitast á í atvinnumálum.
Forystumenn í verkalýðshreyfingunni hafa ekki gefið sig að
stjórnmálastörfum í sama mæli og áður var. Eigendur stærstu
fyrirtækja landsins hættu að nenna að sitja í stjórnum samtaka
atvinnufyrirtækja eða atvinnulífsins í heild. Enn síður virtust þeir
taka beinan þátt í stjórnmálastarfi. Lifandi tengsl milli Alþingis
og atvinnulífsins hafa einfaldlega verið ónóg.
Úrræðaleysið sem nú blasir við fólkinu í landinu á vafalítið að
einhverju leyti rætur að rekja til þessarar þróunar. Frumforsenda
þess að atvinnulífið gangi er að það geti notast við samkeppnishæfa
mynt í viðskiptum. Eftir hrun krónunnar getur hvorki ríkisstjórnin
né stjórnarandstaðan lýst hugmyndum um framtíðarskipan pen-
ingamála sem vonir má binda við.
Ríkisstjórnin talar um að fjölga megi láglaunastörfum í ferða-
þjónustu og við ullarvöruframleiðslu. Hvorki ríkisstjórnin né
stjórnarandstaðan vísa á veg að efnahagsumhverfi þar sem þekk-
ingariðnaður og þjónusta getur blómstrað í alþjóðlegri samkeppni
og boðið sambærileg laun og best þekkist í grannlöndunum.
Haftakrónan er í frjálsu falli. Afkoma heimilanna fer á hvolf á
ný. Ríkisstjórnin segist koma af fjöllum. Hún á engin svör önnur en
að stofna til stjórnlagaþings og fjölga þannig þingmönnum. Stjórn-
arandstaðan kynnir engin ráð. Samt eru kosningar eftir tíu daga.
Allt ber þetta vitni um lélegt jarðsamband. Ósanngjarnt væri að
skella allri sök á þingmennina. Forystumenn í félagsskap atvinnu-
fyrirtækja og launafólks hafa einnig vanrækt að gæða tengsl
atvinnulífs og Alþingis lífi.
Meðan þingmenn líta á sig sem hluta ríkiskerfisins er hætt við
að skráin yfir atvinnulausa lengist. Seint verður dregið úr gildi
velferðarkerfisins, menntastefnunnar og umhverfisverndarinnar.
Þessi mikilvægu opinberu stoðkerfi lifa hins vegar ekki sjálfstæðu
lífi án verðmætasköpunar í atvinnufyrirtækjum.
Alþingismönnum má auðveldlega fækka niður í fjörutíu og níu.
Ráðherrar þurfa ekki að vera fleiri en sjö. Hitt skiptir máli að fleiri
þingmenn og ráðherrar hafi virk tengsl við atvinnufyrirtækin og
verkalýðshreyfinguna.
Þjóðin þarf að eiga greiðan aðgang að upplýsingum um tengsl
þingmanna við fyrirtæki og félög í samfélaginu. Á hinn bóginn er
lífsnauðsyn að jarðsambandið sé gagnvirkt og líflegt.
Alþingi og atvinnulífið:
Jarðsambandið
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
... í nýjum umbúðum
Sama góða CONDIS bragðið ...