Morgunblaðið - 16.09.2008, Page 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 16. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Ótíðindin afbandarísk-um fjár-
málafyrirtækjum
eru áfall fyrir
fjármálamark-
aðinn um allan heim, líka á
Íslandi. Og var þó nógur
vandi fyrir.
Þótt íslenzkir bankar eða
önnur fyrirtæki hafi ekki
verið í miklum viðskiptum
við Lehman Brothers eða
Merrill Lynch, eru áhrif
skellsins vestra þau að enn
erfiðara verður fyrir íslenzk
fjármálafyrirtæki að fá
lánsfé. Hin alþjóðlega láns-
fjárkreppa dýpkar enn.
Samt er staðan ekki alveg
kolsvört. Þannig hækkaði
skuldatryggingaálag ís-
lenzku bankanna í gær
minna en margra al-
þjóðlegra stórfyrirtækja.
Sömuleiðis liggur fyrir að
eiginfjárhlutfall stóru ís-
lenzku bankanna er vel við-
unandi og lítil hætta á að
þeir komist í þrot.
Í hinni alþjóðlegu láns-
fjárkreppu að undanförnu er
það ekki sízt starfsemi
hreinræktaðra fjárfesting-
arbanka, sem hefur orðið
fyrir áfalli. Bear Sterns og
Lehman Brothers eru úr
sögunni, Merrill Lynch rann
í gær inn í Bank of America,
stóran viðskiptabanka. Þá
eru aðeins tveir eftir af
stóru fjárfestingarbönk-
unum á Wall Street, Gold-
man Sachs og
Morgan Stanley.
Sú umræða
sem var áberandi
fyrir nokkrum
misserum, um
aðskilnað fjárfesting-
arbanka og viðskiptabanka-
starfsemi, hefur snúizt við.
Vestan hafs ræða menn nú
um nauðsyn þess að fjár-
festingarbankastarfsemin
hafi stuðning af hefðbund-
inni viðskiptabanka-
starfsemi sem er fjár-
mögnuð með innlánum, til
að dreifa áhættunni.
Stærstu íslenzku bank-
arnir eru blandaðir bankar
af þessu tagi og hafa að
undanförnu styrkt innlána-
starfsemi sína verulega til
að þurfa í minna mæli að
reiða sig á alþjóðlega heild-
sölumarkaðinn, sem hefur
orðið æ erfiðari. Það er ekki
ósennilegt að hér á landi
verði frekari samruni við-
skipta- og fjárfestingar-
banka á næstunni.
Þannig verða áhrifin af
atburðum á fjármálamark-
aðnum vestan hafs áreið-
anlega til þess að lengja í
erfiðleikunum á fjár-
málamarkaði hér eins og
annars staðar. Ljósi punkt-
urinn í málinu er að miðað
við það sem gengur og ger-
ist í hinu alþjóðlega um-
hverfi virðast íslenzku
bankarnir vera að gera það
rétta.
Íslenzku bankarnir
hafa að undanförnu
styrkt innlán sín.}
Lán í óláni?
Kynbundinnlaunamunur
er þrálátt vanda-
mál. Allir taka
undir að það sé
óboðlegt að launa-
munur byggist á kyninu einu
saman, en það dugir ekki til.
Augljóst er að launamun-
urinn hverfur ekki af sjálfu
sér og hvað er þá til ráða?
Lagasetning er ekki geðfelld
leið, en ætla mætti að at-
vinnurekendur og stjórn-
endur stofnana og fyrirtækja
væru með tregðu sinni bein-
línis að biðja löggjafann að
skerast í leikinn.
En það má einnig velta
fyrir sér öðrum leiðum til að
veita aðhald. Í Morg-
unblaðinu á sunnudag birtist
fréttaskýring eftir Egil
Ólafsson fréttastjóra um
jafnlaunavottun. Slík vottun
myndi fela í sér viðurkenn-
ingu á því að starfsfólki fyr-
irtækis sé ekki mismunað í
launum á grundvelli kynferð-
is. Þetta þýddi að viðkomandi
fyrirtæki myndi sjálfviljugt
opna bækur sínar og veita
upplýsingar um laun starfs-
manna. Kristín
Ástgeirsdóttir,
framkvæmda-
stýra Jafnrétt-
isstofu, segir í
Morgunblaðinu að
rætt hafi verið um að skil-
greina staðla til að miða við.
Með slíkri vottun gætu fyr-
irtæki slegið sér upp á því að
jafnrétti ríki milli kynjanna í
launamálum starfsmanna
þeirra Fyrirtæki án slíkrar
vottunar sætu þá uppi með
skömmina.
Nú eru þrjár nefndir að
störfum, sem skipaðar voru
til að framfylgja kaflanum
um að jafna launamismun
kynjanna í stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar. Þar koma
vonandi fram fleiri hug-
myndir um aðgerðir.
Jafnrétti á launamarkaði
er hluti af því að skapa sam-
félag þar sem verðleikar ráða
för. Það er engu þjóðfélagi
hollt að búa við innbyggt
misrétti. Jafnlaunavottun
gæti verið ein leið til þess, en
meira þarf til að knýja fram
breytingar og vinna bug á
tregðunni.
Fyrirtæki fái stimpil
fyrir að mismuna
ekki kynjunum.}
Vottun gegn misrétti
Þ
að var þegar pabbi var fjárbóndi í
slagtogi með Pétri frænda í Siglu-
firði að hann átti mórauða á sem
auðvitað hét Móra eins og megnið
af hennar litsystrum. Móra var
svosem ekki mikil fyrir kind að sjá, en það var
engu að síður hún sem olli eiganda sínum
meiri höfuðverk en öll önnur fjáreign hans.
Móra var ótrúlega lunkin að komast inn í
garða fólks og gera sér gott af gróðrinum þar.
Það var auðvitað ekki vanzalaust að aðal-
garðarolla Siglufjarðar væri í eigu skóg-
ræktarmannsins Jóhanns Þorvaldssonar.
Mikið vorkenndi ég pabba þegar hann fór
og sótti þessa brotakind og kom þeim saman;
henni og afkvæmunum sem mældu göturnar í
bænum af því að þau gátu ekki fylgt móður
sinni yfir girðingarnar og inn í garðana. Svo
var labbað af stað; Móra fremst, svo lömbin, síðan pabbi
og aftastir vorum við bræður; Indriði og ég, stundum
bara annar okkar en oftar báðir.
Móra var ekki með neina útúrdúra. Hún vissi að fyrst
eigandinn væri búinn að ná henni, þá var eins gott að láta
það yfir sig ganga. Hún spurði bara að leikslokum. Hers-
ingin hélt svo sem Dalaleið liggur yfir í Úlfsdali og þar
niður í sumarhagana. Þá var bara Skarðið og hvorki veg-
ur út Almenning né Mánárskriður og engin Strákagöng.
Þegar við vorum komin niður Skagafjarðarmegin fór
Móra að bíta hin rólegasta og leit ekki við okkur feðg-
unum. Við settumst á steina og fylgdumst með fénu, en
héldum svo af stað heim á leið. En það var
segin saga að við vorum ekki komnir langt
upp fyrir miðja hlíð, þegar Móra fór að færa
sig fjær sjónum. En alltaf þegar við stopp-
uðum nam hún staðar og ef við stöldruðum
lengi við þá get ég svarið að hún færði sig
spölkorn neðar, kæruleysið uppmálað og virt-
ist ekki hafa sinnu á neinu öðru en að bíta
gras. Hún fylgdist hins vegar vel með okkur
og var sjaldan mikið seinni til að halda áfram
á brattann.
Einu sinni spurði ég pabba hvers vegna í
ósköpunum hann losaði sig ekki við þessa
rollu, sem væri okkur bara til ergelsis og
ama. Ég gleymi aldrei augnsvipnum sem
hann sendi mér með svarinu: Það hefur ekk-
ert upp á sig að fleygja erfiðleikunum frá sér.
Þú sigrast á þeim, hvað sem það kostar. Ég
spurði ekki aftur, en í huganum bölvaði ég Móru í sand
og ösku fyrir þrákelknina. Þannig gekk þetta, en þó er
ég ekki frá því að lengra og lengra hafi liðið milli bæjar-
ferða Móru. Hún vann marga orrustuna, en í huga mín-
um vann pabbi stríðið.
Við eigum öll okkar Móru að glíma við á misjöfnum
tímum. En það stoðar lítt að sitja með hendur í skauti og
horfa á rolluna labba í bæinn. Við stöndum upp og snúum
henni við; fjórum sinnum, sjö sinnum, tíu sinnum. Hvað
sem það kostar að sigrast á henni, svo hún sé ekki komin
aftur á brún, áður en við erum komin niður Siglufjarðar-
megin. freysteinn@mbl.is
Freysteinn
Jóhannsson
Pistill
Að sigra sína Móru
Vill Mugabe í raun
afsala sér völdum?
FRÉTTASKÝRING
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is
ROBERT Mugabe, forseti Simb-
abve, slakaði loksins á klónni í gær
eftir að hafa verið einráður í nær
þrjá áratugi og stjórnað landinu
með harðri hendi. Hann hét því að
beita sér fyrir þjóðareiningu en fátt
benti til þess að hann vildi í raun og
veru stjórna landinu í samstarfi við
erkióvin sinn, Morgan Tsvangirai,
sem hann hafði látið fangelsa, pynta,
berja og ákæra fyrir landráð.
Leiðtogarnir undirrituðu í gær
samkomulag um að þeir stjórnuðu
landinu saman, Mugabe sem forseti
og Tsvangirai sem forsætisráðherra.
Margir landsmenn óttast þó að sam-
komulagið fari út um þúfur vegna
gagnkvæmrar tortryggni fylking-
anna og ýmsar blikur eru á lofti.
Til átaka kom milli stuðnings-
manna og andstæðinga Mugabe fyr-
ir utan ráðstefnumiðstöð í Harare
þar sem samkomulagið var und-
irritað. Lögreglan hleypti af byssum
upp í loftið og sigaði hundum á hóp-
ana sem róuðust að lokum og fögn-
uðu þegar leiðtogarnir fóru út úr
húsinu.
Varfærnisleg viðbrögð
Ráðamenn vestrænna ríkja, sem
vonast er til að komi Simbabve til
hjálpar, brugðust varfærnislega við
samkomulaginu. Evrópusambandið,
Bandaríkin, Bretland og fleiri lönd
hafa samþykkt að veita Simbabve
aðstoð að andvirði alls um 160 millj-
arða króna á einu ári til að blása lífi í
efnahag landsins eftir allar hörm-
ungarnar sem Mugabe hefur leitt
yfir þjóðina. Nú er svo komið að
verðbólgan í Simbabve er að
minnsta kosti 11,2 milljónir pró-
senta, um 80% vinnufærra lands-
manna eru án reglulegrar atvinnu
og fjórar milljónir hafa flúið landið í
atvinnuleit. Landbúnaðurinn hefur
hrunið og mikill skortur er á mat-
vælum.
Leiðtogar Vesturlanda eru þó
tregir til að veita Simbabve aðstoð
nema Mugabe sýni í verki að hann
vilji í raun og veru vinna með stjórn-
arandstöðunni að því að endurreisa
efnahaginn.
Embættismenn Evrópusam-
bandsins fögnuðu samkomulaginu
en sögðu að of snemmt væri að af-
létta refsiaðgerðum gegn Mugabe
og bandamönnum hans. Viðbrögð
Bandaríkjastjórnar voru einnig var-
færnisleg en hún kvaðst vona að
staðið yrði við samkomulagið.
Mugabe, sem er orðinn 84 ára,
hefur hingað til aldrei léð máls á því
að vinna með Tsvangirai en neyddist
til að semja við stjórnarandstöðuna
eftir að flokkur einræðisherrans,
ZANU-PF, missti meirihluta sinn á
þinginu í fyrsta skipti frá því að
landið fékk sjálfstæði árið 1980.
Fátt benti til þess í gær að Mug-
abe vildi í raun og veru afsala sér
völdum til Tsvangirai og hann gat
ekki stillt sig um að sneiða að stjórn-
arandstöðunni sem hann sagði vilja
„meira en hún á skilið“.
Mugabe sýndi engin merki um að
hann viðurkenndi eigin mistök og
hann kenndi gömlu nýlenduherr-
unum, Bretum, um allar hörmung-
arnar sem hann hefur leitt yfir þjóð
sína.
Samkomulagið um valdaskipt-
inguna er flókið og Mugabe hefur
mikið svigrúm til að tefja fyrir um-
bótum og skjóta Tsvangirai ref fyrir
rass. Enginn efast um hugrekki
Tsvangirai en því fer fjarri að hann
sé eins slyngur og slóttugur og
gamli harðstjórinn.
Mugabe kann að líta á sam-
komulagið sem tækifæri til að halda
völdunum í nokkur ár til viðbótar.
Ef svo er geta afleiðingarnar orðið
skelfilegar fyrir sársoltna íbúa
Simbabve.
Reuters
Helst sáttin? Robert Mugabe (t.v.) og Morgan Tsvangirai, gamall erki-
fjandi hans, takast í hendur eftir að hafa undirritað samstarfssamning.
Samkvæmt samkomulaginu sem
undirritað var í gær verður Robert
Mugabe áfram forseti Simbabve.
Hann á að stjórna formlegum fund-
um ríkisstjórnarinnar sem „for-
maður“ hennar.
Tsvangirai verður forsætisráð-
herra og formaður ráðherraráðs
sem á að móta stefnu stjórnarinnar.
Hann verður einnig titlaður vara-
formaður stjórnarinnar.
Mugabe á að skipa tvo varafor-
seta. Stjórnarandstaðan skipar tvo
aðstoðarforsætisráðherra.
Mugabe getur leyst þingið upp, í
samráði við Tsvangirai.
Mugabe velur 15 ráðherra af 31
en stjórnarandstaðan 16.
Samin verður ný stjórnarskrá
með þátttöku borgaralegra hreyf-
inga. Viðræðurnar hefjast innan
mánaðar og stjórnarskrárdrögin
verða borin undir þjóðaratkvæði
innan tveggja ára.
Stofnanir á borð við lögreglu og
her „eiga ekki að tilheyra neinum
stjórnmálaflokki“.
DRÖG AÐ ÞJÓÐ-
STJÓRN
››