Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1954, Side 20

Þetta kynni að hafa valdið nokkrum árekstri, ef því
hefði verið haldið fram af nokkrum manni, að Græn-
land hefði verið skipulagsbundinn hluti höfuðlands
várra laga, en því hefur enginn haldið fram. Ekkert
af þessu stendur því í vegi, að Grænland hafi verið
Islenzk nýlenda, þannig tengd við móðurland sitt sem
allar norrænar nýlendur voru í fornöld. Engin noiTæn
eða forn germönsk lög nefna sérstaklega stjórn eða
stjórnarhætti í nýlendum, því þá í Grágás? Engin fom
germönsk lög eru skráð frá sjónaiiniði stjórnlagafræð-
innar, heldur vegna einkaþarfa bóndans, sem reit þau,
og uppistaða þeiri-a allra, einnig Grágásar, er ekki
stjórnlagafræði, heldur réttargangsreglurnar. Þau
sýna okkur bóndann farandi með þjóðfélagsvaldið, eða
sem sækjanda og verjanda í lögsóknum. ísl. bóndinn,
sem reit Grágás, taldi sig ekki þurfa sérstaka greinar-
gerð um stjói-nskipun Grænlands, og gat ekki búist við
því, að lenda í kasti við Garðabiskup, og því verið fá-
orður um þetta, og það þess frekar, sem ísl. lögin giltu
um þetta allt þax-.
Fjórðungsdómar voru ekki til á Grænlandi, en á þing-
staðnum í Görðum er enn til dómhringur fyrir einn
fjóx-ðungsþingsdóm (og einn voi'þingsdóm), og sannar
sagnir höfum vér um sókn mála þai', bæði í vorþings-
og fjói'ðungsþingsdóm samkv. ísl. þingsköpum. Ef að
því er gætt, að allar þær sakir, sem f jórðungsmenn áttu
saman og sækja átti í fjórðungsdóm, mátti einnig sækja
til fjórðungsþings, að Gi'ænland var aðeins einn fjórð-
ungur, og að allar þær sakir, sem gerðust í þeim fjórð-
ungi, mátti því sækja til fjórðungsþings, þingdeilur
milli fjórðunga gat þar ekki vei’ið um að ræða, hljóta
menn að geta séð, að sumarþingið í Görðum (og dómur
þess) kemur þar bæði í stað fjói'ðungsþings og fjórð-
ungsdóms hér í höfuðlandinu. Grænlendingar geta þann-
ig hagnýtt sér og farið eftir fyrirmælum Grágásar um
fjói’ðungsþing og fjórðungsdóm, án þess að breyta
nokkru. Og þar sem sumarþingið í Görðum var ályktar-
þing um öll mál nema löggjöf og utanlandsmál, — svo
sem voru öll höfuðþing nýlendna allsstaðar, — þá
vantar ekkert á það, að stjórnskipun Grænlands sem
nýlendu sé fullkomin og augljós.
Fyi'sti ísl. biskupinn var vígður 1056, ekki til ís-
lands eins, heldur til „Island insulas" = íslands eyja,
er frægar voru á miðöldum, en þeii'ra ein var Grænland.
Fól erkibiskup þessum fyrsta ísl. biskupi forsjá „hinnar
ísl.-grænlenzku þjóðar“, svo ekki verður rengt, að
Grænland var þá hluti úr Skálholtsbiskupsdæmi, en
þjóð og þjóðfélag var þá eitt og hið sama. Öllum ber
saman um, að Eiríkur biskup Gnúpsson, er fór til Græn-
lands 1112 eða 1113, en til Vínlands þaðan 1121, og
Lyschander, sagnaritari hins norsk-danska konungs,
segir dáinn og grafinn að Görðum 1146, hafi verið
undirbiskup Skálholtsbiskups. Er Arnaldur biskup og
Einar Sokkason setjast, á leiðinni til Gi'ænlands, upp
á íslandi á túnaslætti 1125, til þess að geta riðið til
Alþingis 1126, þá er erindi þeii'ra þangað sýnilega ekk-
ert annað en það, að fá hinn nýja ísl. biskupsstól á
Grænlandi lögtekinn. Kristinréttirnir ísl. eru allir sniðn-
ir upp á biskup (í eintölu), og hæfa að því leyti vel á
Grænland sem og á biskupsdæmin hér. En starfskift-
ingin milli tveggja biskupa á íslandi gerði það óhjá-
kvæmilegt, að þeir væru sérstaklega nefndir. Það er
svo mikill fjöldi staða í kristinrétti Grágásar og Árna
biskups, er sýna, að Grænland laut ísl. kristinrétti, að
þess er enginn kostur að rekja það hér. Um presta-
dóminn í Grágás er það að segja, að hann er aðeins
sniðinn fyrir biskup í eint. Og án efa var slíkur presta-
dómur á fjórðungsþinginu í Görðum, því það var álykt-
arþing í dómsmálum fyrir Gi'ænland.
Engin sérstaða Grœnlands.
Á bls. 84 byrjar Gizur kafla um allmörg ati'iði, þar
sem Grænlandi er engin sérstaða ætluð í Grágás, en
hann kallar þó kaflann „um sérstöðu Grænlands".
í Grágás Ia, 240, II, 90, Ia, 149, er nýmæli um það,
að taka og virða skuli dánarfé á Grænlandi á sama hátt
og í Noregi. Heldur Gizur því fram (bls. 87), að þetta
séu aðeins fyrirmæli til manna búsetti-a á íslandi. En
það er rangt. Hefði Grænland verið sjálfstætt, myndi
það sjálft hafa ráðið því, hvernig dánai'fé var þar tekið.
Hvað sem leið fullveldi Grænlands, hefði Alþingi auð-
vitað getað gefið mönnum á íslandi þessar fyrirskip-
anir, en þær myndu hafa orðið óframkvæmanlegar án
þess, að fá lagagildi á Grænlandi. Við Noreg höfðu ís-
lendingar sáttmála um þetta, en Grænlandi setur Al-
þingi íslands lög um það. Sé nokkur í vafa um, að þetta
sé rétt, þá lesi hann sér til fróðleiks kafla Grágásar
um töku dánarfjár á Vesturlöndum, í Danmörku og fyr-
ir sunnan Danmörk! Hví setti Alþingi ekki lög um, að
menn skyldu taka dánarfé á Vesturlöndum og fyrir
sunnan Danmörk á sama hátt og á Gi'ænlandi?!
1 Grágás Ia, 226, II, 70 er fyrst upptalning á öllum
konunga veldum, og þar með öllum löndum fyrir austan
ísland, og svo kemur: „Ef maðr á konar ii. her a lands-
eþa iórom logom þat varðar fiorbavgs garð . . . “. Gizur
ber ekki við að reyna að hi'ekja i'öksemdafærzlu mína
fyrir því, að ox'ðin „í órum lögum“ vísi til svæðis fyrir
vestan ísland og nemi tvíkvænið þar úr lögum, og að
orðunum „í órum lögurn" sé bætt við „her a lande“, til
þess að fyrirbyggja, að snápar staðhæfi, að „her a
lande“ mei'ki aðeins hið landfræðilega ísland eitt. En
Gizur hefur það eftir Absalon Taranger, að orðin merki
aðeins ísland, og þarna sé lögð áherzla á landslaga-
regluna. Ef þetta væri svo, myndi setningin hljóða
„ . . . í órum lögum eða hér á landi". í hinum dæmunum,
sem Gizur þarna tekur eftir hinum mæta Taranger (bls.
88), er alls ekki heldur lögð áherzla á landslagaregluna,
eins og hver getur séð, þótt Taranger segi það, til að
friða ólgandi æsing landa sinna. Allt tal Gizurar um
landslagaregluna er raunar hégómi éinn og réttarstöðu
Grænlands alveg óviðkomandi, og einungis til þess fallið,
að draga hugann frá efninu, því á Norðurlöndum hafa
aldrei verið til nema landbundin þjóðfélög. Staðhæf-
ingar Gizurar þarna og víðar, um að lög Grágásar og
Jónsbókar hafi ekki hæft staðháttum í Grænlandi, og
að loku sé skotið fyrir, að þingfararreglur og réttarfar
hafi verið eins á Grænlandi og á íslandi, eru aðeins
ósannaðar firrur hans sjálfs, andstæðar öllum stað-
reyndum, sem þekkjast. Gizur hefur ekki getað bent á
nokkurn skapaðan hlut, er styddi þessa staðhæfingu
hans. Jafnvel dagsróðrarnir á Grænlandi voru látnir
vera jafnlangir „þingmannadagleiðunum" á íslandi. Allt
annað mál er það, að auka þurfti í lög Grágásar á
06
V í K I N □ U R