Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1960, Blaðsíða 26

Ráðgátan um hraðfrystu loðfílana
Hvað drap stóru fomaldardýrin, sem varðveitzt hafa í heimskauta-
löndunum? Hér fer á eftir athyglisverð tilg-áta um atburðarásina
í þessum harmleik náttúrunnar.
Eftir því sem ég veit bezt, þá
langar engan til að hraðfrysta fíl.
En er ég spurði nokkra sér-
fræðinga í frystitækni að því,
hvernig það væri hægt, þá urðu
þeir klumsa við, en forvitni
þeirra var vakin.
Ástæðan fyrir spurningunni
var einfaldlega sú, að það er til
sægur hraðfrystra fíla og jafn-
vel kjöt sumra þeirra vel ætt, og
nú langaði mig að vita, hvernig
slík frysting færi fram. Um það
bil y7 alls yfirborðs jarðar er allt-
af í klakaböndum. Eru það
nyrztu héruð Síberíu, Alaska og
Kanada, sem liggja kringum N.-
íshafið. Jarðvegurinn á þessum
slóðum er samsettur af sandi, leir
og moldarleðju, sem ásamt vatni
er frosið í jarðvegslag, sem kall-
að er freðmýri.
Skrá yfir öll þau dýr, sem hafa
verið þýdd úr freðmýrinni
mundi fylla margar síður. Þaðan
hafa komið loðfílar, síðhærðir
smáhestar, sem líkjast villihesti
þeim, sem er í Asíu enn í dag,
þar hafa og fundizt risa-uxar og
geysistór tígrisdýr. I Alaska hafa
og fundizt vísundar, úlfar, bjór-
ar og ljón, sem virtust hafa verið
alveg eins og þau eru enn í dag.
Ráðgátan er sú: Hvenær, hvers
vegna og hvernig drápust öll þessi
dýr og hraðfrystust? Þegar vís-
indamenn fyrst gerðu sér ljósa
þessa hluti, þá var því slegið
föstu 1 s.tuttu máli, að dýrin hafi
fallið í ísinn á líkan hátt og jökla-
farar hafa fallið í sprungur
skriðjökla. Það kom þó í ljós, að
í Síberíu eru ekki og hafa aldrei
verið skriðjöklar, nema í hlíðum
nokkurra fjalla, en í fjöllunum
hafa dýr aldrei fundizt, heldur
rétt yfir sjávarmáli. Auk þess
var bent á það, að ekkert dýr hef-
ur fundizt í ís, öll hafa þau verið
í jarðfreranum. Þá kom fram sú
skýring, að dýrin hefðu fallið í
ár og hefðu grafizt í ósum þeirra
undir lög af leir og sandi. Þetta
hljómaði vel í fyrstu, en við nán-
ari athugun gat það ekki verið
lausn gátunnar. Næstum öll dýr-
in höfðu fundizt á sléttunum á
milli árgiljanna í freðmýrinni.
Dýrin gátu og ekki hafa drukkn-
að, þar sem mörg þeirra voru
algjörlega óskemmd og ýmist
standandi eða krjúpandi. Árósa-
kenningin gat ekki staðizt. I freð-
mýrinni er fen, þar sem menn
geta festst, þótt ekki sé sokkið
dýpra en í hné. Nú vildu rúss-
neskir vísindamenn halda, að
nokkur fet af slíkri hefðu
getað haldið loðfíl föstum þar til
hríðarbylur og gaddur hefði
gengið að honum dauðum. En
eins og áður komu gallar fram
á þessari skýringu, og þá helzt
það, að fenjajarðvegur hafði
aldrei fundizt undir neinu hinna
freðnu dýra. Fyrir um það bil
60 árum fannst loðfíll í árbakka
Beresovkaárinnar í N.-Síberíu.
Höfuð fílsins stóð orðið út úr
bakkanum, en skrokkurinn virt-
ist húka á hækjum sínum, þar
sem hann reis upp á annan fram-
fótinn, en teygði hinn fram, líkt
og til að heilsa. Úlfar höfðu étið
mest ofan af höfðinu, allt að
beini, en að öðru leyti var dýrið
mjög vel varðveitt, t. d. hafði
ekkert af hinu tveggja feta löngu
hárum, sem þöktu fílinn, nuddast
af eða eyðzt á annan hátt. Stór-
furðulegast var þó, hversu munn-
ur fílsins hafði geymzt vel, því
að bæði á tungunni og á milli
tannanna voru leifar af síðustu
máltíð skepnunnar, þessi munn-
biti, sem ekki hafði unnist tími
til að gleypa, var safaríkt star-
gresi og sóleyjar, hvorutveggja
óskemmt. Ef til vill virðist þessi
fundur ekki svo merkilegur í
fyrstu, en, ef hann er skoðaður
ofan í kjölinn, verður til alveg
ótrúleg saga. Kjötfrysting er
nefnilega ekki svo einfaldur hlut-
ur eins og sumir halda. Til þess
að kjöt geymist vel þarf að frysta
það með skjótum hætti. Ef það
er fryst hægt, þá myndast stórir
krystallar í frumusafanum, sem
svo sprengja frumurnar og kjöt-
ið þornar og verður óhæft til
manneldis.
1 40° stiga frosti tekur það 20
VÍKINGUR
234