Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1960, Blaðsíða 27

mínútur að frysta dauðan kalkún
og 30 mínútur að frysta nauts-
síðu. En þetta voru ekki venju-
legir kjötbitar, heldur lifandi loð-
fílar í loðfeldi með 37° líkams-
hita. Því er það sýnt að gífur-
legur kuldi hefur verið að verki.
Annars hefðu dýrin haldizt nógu
lengi heit hið innra til að rotn-
un hæfist. Auk þess hefðu inn-
yflin líklegast frosið svo hægt,
að kjötfrumurnar hefðu kryst-
allast, en hvorugt virðist hafa
átt sér stað. Með mælingu á
geislavirku kolefni hefur einn
fíllinn verið talinn yfir 10.000
ára gamall og er þó kjöt flestra
þeirra aðdáunai’lega óskemmt.
Fx'ystiséi’fi’æðingar segja, að fíl-
arnir hafi frosið við minnst -4-
100° C. Ýmsar athuganir benda
einnig á að lífsskilyi’ði heims-
skautalandanna hafi alls ekki
hæft fílunum. Indverski fíllinn,
sem er náfi’ændi loðfílsins og um
það bil jafn stór, hann étur nokk-
ur hundruð pund daglega, en í
freðmýrunum er vart nokkurn
gx’óður að fá 6 mánuði ársins.
Samt sem áður voru þar tugir
þúsunda loðfíla. Blómstrandi sól-
eyjar, stör og fleiri tegundir af
gi’asi fundust í rnunni Bi’ovken-
fílsins. Sóleyjar vaxa varla í
minni hita en 5° C og blómstra
alls ekki nema í sólai’ljósi, þess
vegna hafa fílai’nir annað hvort
farið ái-lega norður í hið stutta
sumar, eða lönd þau, þar sem
þeir finnast í dag hafa verið heit-
ari þá, nema hvorutveggja hafi
verið. ímyndum okkur þessa
merkilegu sýn:
Stórar hjai'ðir sællegra risa-
dýi'a í friði og spekt á beit á
sólbökuðum gxæsjunum, nartandi
1 sig sóleyjai’krónurnar. Allt í
einu eru dýrin öll dauð án nokk-
U1’i'a ummerkja, og svo snögg-
lega að ekki er tími til að kyngja
síðustu munnfyllinni. Þau eru
hi’aðfryst svo hratt, að hver ein-
asta líkamsfi'uma hefur vai’ð-
veitzt, þrátt fyrir líkamshita
sinn og sína stóru ski'okka.
Hvað olli eiginlega slíku?
Á Gi’ænlandi og í suðurskauts-
löndunum hafa fundizt stein-
Ví KINGUR
gervingar plantna, sem vaxa nú
aðeins í miklu heitai'i löndum.
Það eitt getur sannað, að annað
hvort heimskautanna voru eitt
sinn ekki þar, sem þau eru nú,
eða löndin umhverfis þau annars
staðar. Stjöi’nufi’æðingar og
verkfræðingar eru sammála um,
að jai’ðöxullinn hafi ekki bi’eytzt,
því jörðin sé geysistói’t kasthjól
og hver sá kraftur, sem megnaði
að breyta snúningi hennar mundi
og splundra henni.
Þar af leiðir að jarðskorpan
(30—90 km á þykkt), sem er til-
tölulega þunnt lag hlýtur að hafa
færst til. Ef jai’ðskoi’pan losnar
fi’á jarðkjarnanum mun hluta
af henni í'eka undir pólana, samt
sem áður er ummál jai’ðar meii'a
við miðbaug en yfir pólana. Það
þýðir að sá jai’ðskorpuhluti, sem
færist að miðbaug mun togna,
en sá sem fer í átt að pól þrýst-
ist saman. Jai’ðskoi'pan er líkust
karamellu. Það er hægt að teygja
haixa hægt, en hún slitnar, ef
togað er of hi-att. Færist jai’ð-
skoi'pan of hratt að miðbaug,
mun hún bi’esta og sömuleiðis
spi'inga við of mikinn þrýsting
við pólana. Við slík umbx’ot fara
öll eldfjöll að gjósa. Eldgos flyt-
ur ekki aðeins hraun, heldur ösku
og rykagnir og gas. Öskugos í
stói'um stíl geta byi'gt sólu dög-
um og mánuðum og jafnvel ár-
um saman, ef jarðhræringar
halda áfram. Við það færi allt
venjulegt veðurfar úr skoi’ðum,
það mundi gera hörku og snjó í
einum stað, það mundi orsaka
flóð annars staðar, hvirfilvindar
og jai'ðskjálftar yrðu daglegt
brauð.
En ef til vill mundi í þessu
sambandi vera merkilegast gas-
ið, sem úr iðrum jai'ðar ryki til
hinna efri loftlaga. Ef eldfjalla-
gasið bærist nógu hátt þá mundi
það kólna mjög í ísköldum
geimnum. Síðan, þegar það færi
að berast í átt til pólanna, eins
og allar lofttegundir gei'a ein-
hvei’n tíma, þá myndi það lækka
sig og komast í snertingu við
heitara loftslag, er myndi þrýsta
á þau og ryðjast niður í gegnum
þau með vaxandi fallhraða, þar
sem lofthjúpui’inn væri þynnst-
ur. Þar sem slíkur gasfoss félli,
mundi andrúmsloftinu ýtt til
hliðar og hitástigið mundi í einu
vettvangi fara niður fyrir -h
100° C.
Hugsið ykkur nu aumingja fíl-
inn letilegan á beit á enginu. Á
nokkrum mínútum fer loftið að
hreyfast á þennan einkennilega
hátt, sem það gerir enn í dag,
þegar heimskautasumrinu lýkur
og kuldinn kemur og hitinn dett-
ur niður um 15° á klst. Loðfíll-
inn finnur sársauka um sig all-
an, hann fær brennandi sviða í
lungun, loftið virðist loga. Hann
andar nokkrum sinnum og deyr,
háls, augasteinar, eyru og ytri
húð eru þegar gaddfreðin. Á
svipstundu er hann orðinn að
styttu. Mjúklega fellur snjódrífa
til að fæi'a hann í kaf. Síðan ber-
ast með regninu leiragnir, sem
bi’æða snjóinn og lokast eins og
umslag utan um liinn hx'aðfrysta
fíl. f Alaska er fjarlægur frændi
enn á beit. Himininn er ef til
vill oi'ðinn skýjaður og tekið að
snjóa fílnum til mestu furðu, þar
sem sumarið hans þai’na vár alls
ekki búið. Fíllinn brokkar af
stað í leit að skjóli. En það er
fai’ið að blása og sá vindur vei'ð-
ur von bráðar að ólýsanlegum
fellibyl. Fíllinn þeytist um koll
og ásamt vísundum, Ijónum,
björnum og fiski úr árn þyi’last
hann á kletta og tré og lemst þar
í sundur í smáhluta. Hamförun-
um lýkur svo, að dýra og jui’ta-
leifamar stirðna í frostinu og
snjórinn fellur yfir. Þannig hafa
fundizt dýr í Alaska, sem hafa
sýnilega tætzt í sundur lifandi.
Þetta er ef til vill svar gátunn-
ar, hvers vegna fílar finnast með
gras í munni á einum stað en
tættir í sundur en vel ætir ann-
ai's staðar. Ef til vill getum við
og numið ýmsan annan vísdóm
fyrir framtíð og v.elferð okkar
af þessu og alla vega er þetta
smá aðvörun um hvað skeð get-
ur ef álíka náttúruhamferir end-
urtækju sig.
Þorgeir Halldórsson þýddi.
235