Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1983, Blaðsíða 49

Borðum meiri físk
Hér á eftir fara hlutar úr ræðum tveggja merkismanna en það
eru þeir Káre R. Norum prófessor hjá Næringarráði Ríkisins og
Olaf R. Brækken prófessor hjá Vítamínstofnuninni í Bergen. Þeir
fluttu ásamt Ingrid E. Hovig matreiðslukonu hjá norska sjónvarp-
inu erindi um fisk og þó sérstaklega feitan fisk á vörusýningunni
Nor-Fishing “82. Eftir að erindunum lauk var blaðamönnum boðið
upp á hina ýmsu sjávarrétti sem brögðuðust afbrags vel. Að kynn-
ingunni og erindunum stóðu Fiskimálastjórn og veitingahúsið
Krovertens Hus í Þrándheimi.
Olaf R. Brækken hélt fyrsta er-
indið og fjallaði það um hvers
vegna við ættum að borða feitan
fisk og sagði hann m.a.:
Á síðustu áratugum hafa augu
manna beinst að fitu úr sjávarlíf-
verum. Slík fita er yfirleitt fjöló-
mettuð og fita úr kornvörum er
það einnig, á meðan fita úr dýrum
sem lifa á landi er yfirleitt fjöl-
mettuð. Margar tilraunir með fitu
úr sjávarlífverum (sem við skulum
kalla sjávarolíu hér eftir) sýna að
slík sjávarolía lækkar heildarmagn
„lípíða“ í blóði. Þessar tilraunir
hafa bæði farið fram á mönnum
og dýrum. Sjávarolíur innihalda
mest allra fituefna í náttúrunni,
fjölomettaðar fitusýrur. Það eru
hinar svo kölluðu w-3 fitusýrur
með allt að 6 tvíbindingum. Það er
venja að telja linolsýru og arach-
idonsýru lífsnauðsynlegar. Það
eru ómettaðar fitusýrur sem er
m.a.: að finna í olíu unna úr
plöntufræum. Eftir þvð sem árin
hafa liðið hefur orðið breyting á
lifnaðarháttum fólks. Fólk borðar
meira feitan mat en áður. Sér-
fræðingar töldu þetta auka hætt-
una á hjartasjúkdómum og hófu
herferð gegn aukinni fitunotkun.
Árið 1978 kom svo mjög merki-
legur hlutur í ljós. Það var árangur
danskra tilrauna frá Grænlandi.
Dönsku læknarnir Dyeberg og
Bang höfðu komist að því bæði við
eigin athuganir og lestur skýrslna
fyrri ára að dauði af völdum
blóðtappa var mjög sjaldgæfur á
Grænlandi, það er meðal eskimóa.
Maturinn sem eskimóarnir neyttu
var fyrst og fremst fiskur, selur og
hvalur. Eskimóamir neita því
óhemjumagns af sjávarolíu.
Tilraunir sýndu að fitusýruinni-
hald fæðu og fitusýruinnhald
blóðvökva (plasma) og blóðplata
var hið sama. Sérstaklega fannst
mikið af fjölómettaðri fitusýru
sem heitir eicosapentaen sýra.
Venjulega er hún kölluð EPA.
Dyerberg og Bang héldu áfram
með tilraunir sínar og báru saman
hóp eskimóa sem 'lifði á græn-
lensku fæði og hóp dana sem lifði
á dönku fæði. Það sýndi sig að
blóðstorknunartími eskimóanna
var að meðaltali 8 mínútur en að-
eins 5 minútur hjá dönunum.
Margir vísindamenn hófu þá um-
fangsmiklar rannsóknir á EPA
m.a. Englendingar og Pólverjar.
Það kom þá í ljós að EPA tekur
virkan þátt í myndun efna sem
líkjast hormónum. Þessi efni kall-
ast á fræðimáli „prostaglaminer“
en þau gegna mikilvægu hlutverki
í líkamanum. Þau eru hluti af
efninu prothrombin III sem tekur
þátt í stjórnun blóðstorknunar.
Þar með var aftur komið inn á
mikilvægi sjávarolíu þegar
rætt er um hjartað og hjartasjúk-
49
Frá vinstri: Káre Norum, Ingrid E. Hovig og Olaf R. Brækkeu.
VÍKINGUR