Náttúrufræðingurinn - 1962, Qupperneq 6

NÁT TÚRUFR Æ ÐINGURINN
52
náttúrufræði og kemst fljótlega í náin kynni og jafnvel vináttu við
kennara sína. — Fer þessu fram í hartnær tvö ár. Þá er Garðvistar-
tími Sveins liðinn og liann kominn á flæðisker með uppihalcl.
Verður það þá að ráði, að hann gengur undir próf í náttúruvísind-
um, hinn fyrsti í Danaveldi, og lýkur því með góðum vitnisburði
1. júní 1791, 29 ára að aldri. Jafnframt hafði hann fengið loforð
um styrk til rannsókna á íslandi, og loks gerði liann sér góðar vonir
um kennarastöðu í fræðigrein sinni við Hólavallarskóla í Reykja-
vík. Þær vonir brugðust honum — alveg eins og Jónasi Hallgríms-
syni síðar. Var það landi voru og þjóð skaði, sem aldrei verður
bættur. En Sveinn yfirgaf Kaupmannahöfn með föstum ásetningi
um „að sjá aftur þann elskaða stað, ef líf léntist", eins og hann
sjálfur ritar löngu síðar.
Sveinn Pálsson vann því næst að rannsóknum hér á landi frá
því síðsumars 1791 til hausts 1794. Alls nam styrkur til hans að
sögn Magnúsar Stephensens 900 rd. og 58 rd. til áhaldakaupa. Mun
þetta alls ekki hafa gert betur en standa undir ferðakostnaði hans
og veturvistum. — Fyrstu tvo veturna sat hann í Viðey hjá Skúla
Magnússyni, en tvo hina síðari hjá Vigfúsi Thorarensen, sýslu-
manni, að Hlíðarenda í Fljótshlíð. Þá var Bjarni Thorarensen,
skáldið, 6—7 vetra, og hélzt jafnan síðan vinátta með þeim Sveini.
Á þessum fjórum sumrum hafði liann ferðazt um mikinn liluta
íslands. Samkvæmt erindisbréfi sínu, sem er mjög langt, skyldi
hann jinna, sajna og lýsa náttúrugripum frá öllum þremur ríkjum
náttúrunnar og athuga notkun Jreirra í atvinnuvegum landsmanna.
— Hann á að skrifa í dagbækur sínar allt hið helzta um landfræði
íslands og landsliagi, atvinnuvegi, verzlun, búskap, siði, venjur og
leiðrétta það, sem rangt revndist hjá öðrum höfundum. Þá skyldi
hann senda félaginu jafnharðan skýrslur um ferðir sínar og störf
— og senda því safngripi, steina, plöntur og dýr.
Sveinn Pálsson lét eftir sig dagbækur og ritgerðir í jDremur stór-
um bindum í arkarbroti, og auk Jness skrifaði hann margar rit-
gerðir, sem sumar hverjar eru prentaðar í ritum Lærdómslista-
felagsins. Dagbækur hans voru að sjálfsögðu ritaðar á dönsku og
afrit send jafnharðan til Náttúrufræðafélagsins danska, sem að vísu
lét prenta kafla úr þeini í tímariti sínu. — Nærri lá, að Jretta hand-
rit Sveins glataðist að honum látnum. En Jónas Hallgrímsson
keypti |:>að góðu heilli úr dánarbúi Sveins sumarið 1842 og gal