Náttúrufræðingurinn - 1962, Page 52

96
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Nokkur orð um tvö grasafrœðileg nýyröi.
í fyrsta hefti Náttúrufræðingsins þetta ár er stutt grein eftir
Bergþór Jóhannsson (háskólanema í grasafræði). Grein þessi ber
heitið: Um sjaldgœfa, islenzka lifrarmosa, og fjallar um nýja fund-
arstaði nokkurra mosategunda, svo og tvær tegundir mosa, er Berg-
þór fann, og ekki hafa fundizt hér á landi áður.
Við lestur greinarinnar sagði ég við sjálfan mig, að það væri gott
til þess að vita, að íslenzkur mosafræðingur væri á næstu grösum,
og það áhugasamur og gætinn maður. Það er áreiðanlega kominn
tími til þess, að kynna sér ýtarlega mosagróður landsins, því að rann-
sóknir á því sviði hafa aldrei verið nema í molum. Vona ég, að svo
verði búið að Bergþóri að námi loknu, að honum vinnist tími til
gagngerðra rannsókna á íslenzkri mosaflóru.
I>að sem annars fékk mig til að senda þessar línur í Náttúrufræð-
inginn voru tvö fræðiorð, sem Bergþór notar í nefndri grein, en
það eru orðin: lifrarmosar og undirblöð. Hvað fyrra orðið snertir,
þá er það að vísu rétt, að í vísindaheitinu: Hepaticae fellst „lifrar“-
merking, en við íslendingar höfum bara aldrei notað í málinu
orðið lifrarmosar, sennilega vegna þess, að okkur hefur þótt það
óviðfelldið. Aftur á móti erum við búin að nota orðið hálfmosar
að staðaldri síðast liðin 80 ár, enda mjög sómasamlegt orð, sbr.
orðin: hálfgrös, hálfmálmar og hálfapar. Ég sé því enga ástæðu til
þess að fara að taka upp umrætt nýyrði.
Bergþór bendir á, að nærliggjandi þjóðir noti orðið lifrarmosar
á sínu máli. Satt er það, að Þjóðverjar nota lieitið Lebermoose, en
aftur á móti nota Norðmenn og Danir jöfnum höndum halvmos(s)er
og levermos(s)er. Auk þess er málsmekkur þjóða mismunandi.
Fræðiorðið Amphigastria, sem Bergþór skírir undirblöð, hefur á
hinn bóginn aldrei fyrr öðlast íslenzkt heiti, svo að ég viti. Ég er
ekki fyllilega ánægður með íslenzka orðið, þó að vel megi notast
við það. Hví ekki að nota orðið axlablöð; það gera Danir. Enda þótt
staða umræddra blaða sé ekki nákvænrlega sú sama og axlablaðanna
á æðri jurtum, þá er líkingin svo nrikil, að ég hygg, að uppástunga
mín yrði viðvaningunt fremur til þæginda en hitt.
Ingimar Óskarsson.