Náttúrufræðingurinn - 1962, Blaðsíða 10

5G
NÁT T Ú R U F RÆÐINGURINN
Örnóljur Thorlacius:
Um frumdýr
Fylking frumdýra er fjölbreyttust allra dýrafylkinga. Engin önn-
ur fylking dýra inniheldur tegundir, sem jafnólíkar eru innbyrðis
og ijarskyldar tegundir frumdýra. Engu að síður eru mörkin milli
frumdýra og æðri dýra mjög skörp, og raunar miklum mun skarp-
ari en mörkin milli ákveðinna frumdýra og ákveðinna frumstæðra
plantna.
Tíðast eru frumdýrin skilgreind sem einfrumu dýr, til aðgrein-
ingar frá öllnm öðrum dýrum, sem gerð eru af mörgum frumum.
Sumir telja þessa skilgreiningu ekki fullnægjandi, því að líkami
liókins frumdýrs, svo sem skolpdýrs, er að gerð og skipulagi alls
ekki sambærilegur einstakri frumu í fjölfrumudýri. Frumdýrin eru
því stundum skilgreind þannig, að líkami þeirra sé ekki með frumu-
skipulagi. Samkvæmt þessu væri dýraríkinu skipt í tvo meginhópa:
annars vegar frumulaus dýr, frumdýrin (Protozoa), en lrins vegar dýr
með frumuskipulagi á fryminu, þ. e. svampdýrin (Parazoa) og hin
eiginlegu vefdýr (Eumetazoa).
Frumdýrin lifa við mjög mismunandi lífsskilyrði. Þau er að
finna á einhverju formi svo til alls staðar, þar sem lífvænlegt er: sum
lifa úti við, í söltu eða fersku vatni eða í rakri jörð, mörg lifa í
skolpi á rotnandi lífrænum efnum, önnur lifa sem sníklar inni 1 eða
utan á öðrum lífverum og margar tegundir lifa í samlífi við önnur
dýr, svo að báðum er gagn af. Frumdýr dafna aðeins þar sem raki
er, en ef harðnar í ári, geta margar tegundir rnyndað urn sig þétt
hylki, lagzt í dvala og lifað þannig af harðindin. Þessi hylkismynd-
un er jafnan samfara einhvers konar æxlun dýranna. Dvalahylkin
geta borizt í lofti langar leiðir, enda eru margar tegundir frumdýra
kosmopolit-tegundir, þ. e. útbreiddar svo að segja nnr allan heim.
Öllum frumdýrum fjölgar með skiptingu. Oftast skiptast dýrin