Náttúrufræðingurinn - 1962, Qupperneq 24

70
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
sníkjulífi eða sem rándýr og sjúga þá í sig frymi annarra frumdýra.
Þau hafa tvenns konar kjarna og víxlfrjóvgun eins og skolpdýrin,
og í æsku hafa þau bifhár, en tapa þeim er þau vaxa. Þau æxlast
við knappskot. Sogdýrin eru ýmist talin sjálfstæður flokkur eða
undirflokkur skolpdýra. (19. mynd.)
Sumir líffræðingar telja frumdýrin bezt aðgreind frá öðrum dýr-
um á því, að kjarni þeirra, eða kjarnar — ef fleiri eru en einn —
stjórni alltaf öllu fryminu jafnt, en aldrei stjórni neinn tiltekinn
kjarni afmörkuðum frymishluta. í æðri dýrum eru hins vegar allt-
af margir kjarnar, og stjórnar hver kjarni ákveðnum frymishluta:
einni líkamsfrumu.
Nú er komið í ljós, að þessi aðgreining stenzt tæpast, þegar urn
flókin skolpdýr er að ræða. Stórkjarnar skolpdýranna samsvara að
kjarnsýrumagni — og að öllum líkindum að litþráðafjölda — fjöl-
mörgum venjulegum kjörnum. í sumum skolpdýrum skiptist stór-
kjarninn í afmarkaða liði.
Bandarískur líffræðing-
ingur, P. B. Weisz, gerði
tilraunir með skolpdýr
af ættkvíslunum Stentor
og Vorticella. (20. og 21.
mynd). Þessi dýr hafa
mjög langan stórkjarna.
Fyrir hverja skiptingu
rennur stórkjarninn sam-
an í klump, en fljótlega
eftir skiptingu tognar á
ný á kjarnanum. jafn-
Iramt sérhæfast mismun-
andi hlutar kjarnans
þannig, að hver hluti
stýrir aðeins ákveðnum
hluta lrymisins.
Við getum gert ráð fyr-
ir, að öll fjölfrumudýr
séu komin af einfrum-
ungum eða einhvers
19. mynd. Sogdýr, Tokophrya (neðst t. v. á mynd-
inni) leggst á skolpdýr, Euplotes. Sogdýrið sýg-
ur frymið úr bráðinni með mjóum frymisrön-
um. Sogdýrið „tæmir“ bráðina á um 15 mínút-
um og margfaldast við það að rúmmáli, enda er
bráðin mun stærri en rándýrið.