Náttúrufræðingurinn - 1962, Blaðsíða 45

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
89
Það má nú telja fullsannað, að síðasta jökulskeið hófst fyrir h.
u. b. 70 þúsund árum (Emilian 1958 og Flint 1961). Allt frá upp-
hafi þess skeiðs og lram undir lok þess — fyrir um 10 þús. árum —
má ætla, að mestur hluti íslands hafi verið þakinn samfelldum jök-
ulskildi. Var lrann þó eflaust allbreytilegur bæði að þykkt og víð-
áttu eftir veðurfari á ýmsum köflurn skeiðsins. En Jrað er nú full-
víst orðið, að veðurfarsbreytingar urðu þá nrjög á sama veg og sam-
tínris bæði austan hafs og vestan og þá vitanlega einnig hér á landi.
Einna mesti harðindakaflinn konr undir lok jökulskeiðsins og náði
hámarki fyrir eitthvað 20 þús. árum. Ætla má, að þá hafi jöklar orð-
ið hvað mestir bæði lrér og annars staðar og frá þessunr tíma séu
þær jökulrákir (og sá óliarðnaður jökulruðningur) senr lrér finnast
hæst til fjalls og yzt til nesja. — Meðal þeirra eru margnefndar
tvíátta rákir í 100 nr lræð nrilli Háls og Teigarhorns.
Sambærileg dænri í nágrenninu eru jökulrákir í unr 140 nr lræð
við rætur Svartlramra upp af Þvottá í Álftafirði. Þær stefna út fjalls-
hlíðina, suðvestur, og sýna ótvírætt, að jökull gekk út allan Álfta-
fjörð, mun lengra út en þangað, sem nú liggur rifið („fjörurnar")
fyrir nrymri lrans. — Og yzt á Elvalnesi fram af Hvalnesfjalli við
Lón stefna skýrar jökulrákir út úr nrynni Hvaldals, litlu austar en
suður. Þar er sýnt, að skriðjökull, sem gekk út Hvaldal, hefur ýtt
hægra barði sínu suður yfir þetta andnes og Irulið það allt. En inni
í dalnunr, aðeins 3j/2 km frá sjó í mynni hans, hefur þessi jökull
rákað lilíðarnar upp í 260 m hæð y. sjó og 200 m yfir dalgrunninn.
Þessi dæmi verða að nægja að sinni til vitnisburðar unr, að í þess-
um landshluta náðu ísaldarjöklar lengra fram en í dalmynnin. Víðast
lrvar, ef ekki alls staðar, runnu Jreir saman franran við múla fjall-
garðanna og mynduðu lítt eða ekki sundurslitna rænru af undir-
lendisjökli milli fjalls og sjávar. Ég treystist ekki að merkja á kort
frambrún Jressa jökuls. Það yrði einber ágizkun, nreðan rannsókn-
um er ekki lengra komið. En ég tel nær óhugsandi, að nokkur sá
láglendisskiki, sem nú er landfastur milli Lóns og Berufjarðar,
lrafi skagað út undan jökulbreiðunni meðan þessi fimbulvetur var í
algleymingi. Svo kynni þó að lrafa verið um Papey og Jrau sker og
boða, senr utar liggja, en þar lrefur ekki enn verið leitað að jökul-
minjum.
En Jrá ber Jress að gæta, að á jökulskeiðinu var mun lægra í sjón-