Náttúrufræðingurinn - 1962, Blaðsíða 46

90
N ÁT T Ú RIJ F R Æ ÐINGURINN
um en nú, vegna þess að mikið ai vatni jarðarinnar var teppt í jökl-
um víða um lönd. Þetta kann að hafa munað eitthvað um 100 m, og
af þessum sökum var þá ofansjávar mikill eða mestur hluti þeirra
svæða, sem nú eru landgrunn. Þegar þessa er gætt, bætast við stór
svæði, þar sem ætla má, að jurtir og dýr hal'i norpað af síðasta jökul-
skeiðið hér á landi. Og er ég sammála T. E. um það, að einmitt und-
an mynnum Hamarsfjarðar og Berufjarðar sé líklegt, að þannig
liafi hagað til, því að þar er landgrunnið í breiðara lagi og útgrynni
mikið á því, en uppland til jökulmyndunar í minna lagi.
Víst er, að á tímabilinu frá því fyrir um 20 þris. árum þangað
til fyrir um 12 þús. árum minnkuðu ísaldarjöklarnir miklu í
Norður-Evrópu og Norður-Ameríku til mikilla muna fyrir batn-
andi veðurfari. Vart er að efa, að í þeirri leysingu hefur jökul-
skjöldur íslands, sem var smásmíði hjá þessum meginlandsjöklum,
goldið enn meira afhroð að tiltölu við stærð. Þó ekki væri nema
af framangreindum ástæðum — er trúlegt, að á þessu leysingaskeiði
liafi hér mestallt láglendi og jafnvel nokkurt hálendi orðið örísa,
þ. á m. allur strandflöturinn við Hamarsfjörð og Berufjörð.
Þessi veðursfarsbati náði hámarki á svonefndu Allerödskeiði í
lok framangreinds tímabils. En síðan, fyrir nál. 11 þús. árum, lierti
aftur að. Oll suðurbrún Norðurevrópujökulsins mikla gekk fram í
bili og staðnæmdist þar sem nú liggur röð ruðningsgarða eða jökul-
aldna frá austri til vesturs um Suður-Finnland, Mið-Svíþjóð og
syðstu héruð í Noregi austan fjalls. Við þessa garða liélt jökullinn
velli um 800 ára skeið, þ. e. þangað til fyrir um 10 þús. árum. Það
skeið, sem venja er að kenna við jökulöldurnar Salpausselkii í Finn-
landi eða raðirnar (raene) við Oslóarfjörð, var harður afturkippur
í hinum almenna veðurfarsbata í ísaldarlokin.
Hér á landi eru einnig verksummerki slíks harðindakafla. Þau
eru jökulöldur og aðrar jaðarmyndanir — einkum kunnar í Árnes-
sýslu og Rangárvallasýslu, en einnig norðan lands —, sem vitna um
framsókn jökla í bili. Ég hef kallað þenna harðindakafla Búðaskeið-
ið og jaðarmyndanir jöklanna á honum sunnan lands Buðaröðina
(t. d. G. K. 1939, 1943, 1958 og 1961) og ennfremur talið allar líkur
til, að það skeið og Salpausselkáskeiðið séu eitt og hið sama. Ég tel
í alla staði sennilegt, að sá jökulframgangur, sem T. E. sýnir franr
á út að línu þeirri, er hann dregur nálægt Teigarhorni og Hamri,