Náttúrufræðingurinn - 1963, Blaðsíða 40

34
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
sjálf er talin vera 29 milljónir rúmkílómetrar, eða 90% a£ öllum
jökulís jarðarinnar. Að vetrinum leggur höfin umhverfis megin-
ísinn og tvöfaldast ísbreiðan við það að flatarmáli.
Það var árið 1893, að menn stigu fyrst fæti á Suðurskautslandið,
en síðan hafa margir komið þar á land og nokkrir farið landleiðis
alla leið að suðurskautinu. Það er þó fyrst nú síðustu 5 árin, að
verulegur skriður hefur komizt á rannsóknir þessa afskekkta og
mjög sérkennilega landsvæðis. Hafa á þessum árum mörg þúsund
manns komið til Suðurskautslandsins og nokkur þúsund haft þar
vetursetu. Á sjálfu suðurskautinu er nú dvalið sumar og vetur, og
um sumartímann eru þangað greiðar flugsamgöngur.
Einn þáttur hinna yfirgripsmiklu rannsókna, er gerðar voru jarð-
eðlisfræðiárið, 1957—1958, fór fram á Suðurskautslandinu. Hófst
með því samvinna nokkurra þjóða um rannsókn þessa landsvæðis
og hefur hún haldizt síðan. í desember 1959 var undirritaður í
Washington samningur um þessa samvinnu, og taka þátt í henni
eftirtaldar 12 þjóðir: Argentína, Ástralía, Bandaríkin, Belgía, Chile,
Frakkland, Japan, Noregur, Nýja-Sjáland, Sovétríkin, Suður-Afríka
og Stóra-Bretland. Samningurinn er gerður til 30 ára. Á þeim tíma
má engin þessara þjóða helga sér nein svæði eða hlunnindi á Suður-
skautslandinu, ekki hafa þar herstöðvar, ekki gera þar kjarnorku-
sprengingar, né flytja jiangað geislavirkan úrgang. Aftur á móti
er gert ráð fyrir náinni samvinnu þessara jjjóða um vísindalegar
rannsóknir á suðurskautssvæðinu, en samningssvæðið nær yfir Suð-
urskautslandið og höf og eyjar sunnan 40. breiddarbaugs. Eins og
er starfrækja 9 þjóðir samtals 35 rannsóknastöðvar á þessu svæði.
Rannsóknarverkefnin eru margvísleg, en aðalverkefnin eru við-
komandi jarðfræði, jarðeðlisfræði, landafræði, landmælingum, jökla-
fræði, veðurfræði, haffræði og líffræði. Af mikilvægum sérverkefn-
um má nefna rannsóknir á norðurljósum (suðurljósum), geim-
geislum, jarðsegulmagni og jarðhræringum.
Ef miðað er við berggrunninn undir jöklinum, þá er Suður-
skautslandið ekki eitt land, heldur mörg lönd eða eyjar. Lang-
stærst er meginlandið, sem liggur þeim megin, er horfir til Afríku
og Ástralíu, og svipar þessum meginlöndum um margt hverju til
annars. Hinum megin, þar sem horfir til S-Ameríku, eru mjög há-
lendar eyjar og koma toppar hæstu fjallgarðanna upp úr íshellunni.
Nyrsti fjallgarðurinn myndar langan skaga í áttina til S-Ameríku.