Náttúrufræðingurinn - 1996, Blaðsíða 4

Almannafræðsla um
NÁ TTÚRUFRÆÐI
Leiðari
Hið íslenska náttúrufræðifélag var stofnað
árið 1889 til að stuðla að aukinni þekkingu
þjóðarinnar á náttúru landsins og náttúru-
fræði almennt. Þá voru þjóðir í Evrópu í
óða önn að hefja könnun á náttúrufari
landa sinna, bæði vegna nýtingar náttúru-
auðlinda og almennrar landnýtingar. Hér á
landi veitti Alþingi einum manni, Þorvaldi
Thoroddsen, smástyrk árlega til að ferðast
um landið og kanna náttúru þess. Þetta
litla framlag til rannsókna óx mörgum
þingmönnum svo í augum, að styrkveit-
ingin var felld niður. Hið íslenska
náttúrufræðifélag var stofnað gegn þessu
fáfræðiþrungna viðhorfi og til að ryðja
farveg fyrir þá, sem vildu efla þekkingu
sína og annarra á náttúru landsins. Þetta
hefur verið meginmarkmið félagsins allar
götur síðan.
Á þeim rúmlega hundrað árum sem liðin
eru hefur þörfin á fróðleik um náttúru
íslands farið stöðugt vaxandi. Atvinnu-
vegir landsmanna byggja sem fyrr á inn-
lendum náttúruauðlindum, hvort sem um
er að ræða sjávarútveg, orkuiðnað, land-
búnað eða ferðaþjónustu. Á sama hátt er
heilbrigði og hagsæld landsmanna háð
náttúrunni, hvort sem um er að ræða hreint
loft, neysluvatn, jarðhitavatn eða útivist.
Náttúra landsins varðar alþjóð. Ákvarð-
anir um örlög hennar eru teknar af stjórn-
völdum sem tekst ekki betur við það en
þekking þeirra leyfir á hverjum tíma. Tor-
skildar skýrslur sérhæfðra fræðinga eru
ekki alltaf besti grunnurinn að slíkri þekk-
ingu. Þar er ekki síður þörf á alþýðlegum
fróðleik og góðri yfirsýn. Þörfin er því rík
fyrir náttúrufræðslu sem fleiri skilja en ör-
fáir sérfræðingar á þröngu sviði og raunar
þurfa allir sérfræðingar á alþýðlegum
fróðleik að halda utan síns sérsviðs.
Fræðsla í náttúrufræði í skólum landsins
hefur í tímans rás batnað til stórra muna
hér á landi. En þessa fræðslu þrýtur um
leið og skólagöngu lýkur, auk þess sem
skólakennslan er bundin við vetrartímann
en náttúruskoðun einkum tengd sumrinu.
2
Því er mikil þörf fyrir
miðlun þekkingar um
náttúru landsins á
vettvangi almenn-
ings. Þetta er það
hlutverk, sem Hið ís-
lenska náttúrufræði-
félag hefur sinnl og
vill sinna.
Fyrst skal þar telja
útgáfu Náttúrufræðingsins en undirtitill
ritsins er „alþýðlegt fræðslurit um náttúru-
fræði" og hefur það nú komið út samfellt í
65 ár. Haldnir hafa verið fyrirlestrar um
náttúrufræði á vegum félagsins mánað-
arlega yfir vetrartímann í meira en sjötíu
ár og fræðsluferðir til náttúruskoðunar á
sumrin og hafa verið fastur liður í starf-
seminni í meira en fimmtíu ár. Ýmislegt
fleira hefur verið gert eða reynt í því
sambandi, eftir því sem efni hafa verið til
og aðstæður leyft. Má þar til dæmis nefna
útgáfu bóka um náttúrufræði, sem HIN
hefur staðið að hin síðari ár.
Eitt aðalmál félagsins var í upphafi
stofnun og rekstur íslensks náttúrugripa-
safns. Félagið átti og rak Náttúrugripa-
safnið í Reykjavík sem almennt sýningar-
safn á árunum 1895-1947 er það var af-
hent ríkinu. Upp úr því var stofnað Nátt-
úrugripasafn Islands, sem síðar varð Nátt-
úrufræðistofnun íslands. Þröngt var jafnan
um safnið og er enn. Því hefur félagið beitt
sér fyrir og tekið þátt í viðleitni til að
koma upp viðunandi sýningaraðstöðu í
Reykjavík. Þau mál eru enn í gangi. Þeim
þarf að sinna áfram, en ekki síður þarf að
styrkja jöfnum höndum áfram vænleg ný-
mæli og velreyndar og hefðbundar leiðir í
fróðleiksmiðluninni. Efling almannaþekk-
ingar á náttúru landsins er nauðsyn. Ella er
hætt við að tengslin milli manns og náttúru
veikist eða rofni, landi og þjóð til ómælan-
legs ófarnaðar.
Freysteinn Sigurðsson formaður
Hins íslenska náttúrufræðifélags