Náttúrufræðingurinn - 1996, Blaðsíða 26

I. mynd. Ástaratlot stórána ('Lumbricus terrestris). Akureyringur stóð þessa tvo elskend-
ur að verki er hann hugðist vinna kartöflugarðinn sinn vorið 1991. Afturendi ánamaðk-
anna er niðri í göngunum. Yfirleitt fer œxlun ánamaðka fram niðri í jarðveginum en
stóráni œxlast þó á yfirborði jarðvegs. Ljósm. Magnús Ágústsson.
ánamaðka. Frá karlopinu flyst sæðið eftir
nokkurs konar sæðislaut í átt að beltinu og
yfir í sæðisgeymslur á 9. og 10. lið á
hinum maðkinum. Þetta gerist inni í slím-
hólknum þannig að sæði maðkanna bland-
ast ekki saman.
Þegar ánamaðkarnir hafa skipst á sæðis-
frumum losna þeir hvor frá öðrum og
hegða sér nú líkt og kvendýr og mynda
egghylki. Þetta ferli tekur mun lengri tíma
en æxlunin. Slímhólkurinn færist smám
saman fram eftir ánamaðkinum. Egg úr
kvenopinu á 14. lið og aðkomið sæði úr
sæðisgeymslunum á 9. og 10. lið falla í
hólkana og eggin frjóvgast. Slímhólkurinn
rennur síðan fram af ánamaðkinum, þornar
og myndar kúlulaga egghylki með seigu
hýði (3. mynd).
Litur hylkjanna, stærð og lögun er nris-
jöfn eftir tegundum (4. mynd). Þau eru
yfirleitt gulgræn eða brún. Þau stærstu eru
5-6 mm í þvermál en þau minnstu 1,5 mm.
A norðlægum slóðum þroskast að jafnaði
eitt egg í hverju egghylki. Ánamaðkar geta
framleitt allt að 50 egghylki á ári en stórar
tegundir framleiða yfirleitt færri egghylki
en smáar tegundir. Æxlun og framleiðsla
egghylkja getur farið fram allt árið ef frost
fer ekki djúpt í jörðu en nær þó yfirleitt
hámarki á vorin og haustin.
2. mynd. Anamaðkar skiptast á sceðisfrumum. Teikn. Hólmfríður Sigurðardóttir.
24