Náttúrufræðingurinn - 1996, Blaðsíða 8

2. mynd. Hreindýrakrókar ('Cladina arbuscula ssp. arbusculaj. Ljósm. Hörður Kristinsson.
Grákrókar
Cladina rangiferina
Þessi tegund er náskyld hreindýrakrókum
og lík þeim að öðru leyti en því að hún
hefur ekki þann gulhvíta lit sem einkennir
þá. Grákrókar (3. mynd) eru gráir eða
grábrúnir, oft með fjólublárri slikju. Þeir
eru jafn greinóttir og hreindýrakrókar og
holir innan, með niðursveigða, dökkleita
greinenda. Yfirborð greinanna er ofurlítið
floskenndara en hjá hreindýrakrókum.
Grákrókar voru almennt nefndir hrein-
dýramosi, eins og hreindýrakrókar, og
virðast menn ekki hafa gert greinarmun á
þessum tegundum þrátt lyrir skýran litar-
mun. Þeir mega heita algengir um allt land
en hvergi er eins mikið af þeim og hrein-
dýrakrókunum. Þeir vaxa á þúfum í
mólendi til heiða, oft báðar tegundirnar
saman, en ætíð er miklu minna af grákrók-
unum.
Færeyingurinn Nikolai Mohr, sem ferð-
aðist um Island árið 1780 og ritaði um
plöntur segir um „Lichen rangiferinus", og
á þar sennilega jafnt við hreindýrakróka
og grákróka, að tegundin sé í Miðfirði
kölluð tröllkonugrös eða tröllagrös en á
Austurlandi mókrókar eða hreindýramosi.
Sýnir þetta vel hversu notkun nafnanna
hefur oft verið á reiki eftir landshlutum.
Einnig segir hann frá því að Sveinn
Páisson landlæknir hafi hjálpað Einari
Brynjólfssyni óðalsbónda á Barkarstöðum
í Fljótshlfð við að sigrast á tæringu, með
því að láta hann drekka seyði af hreindýra-
mosa.
Gulkrókar
Cladonia uncialis
Gulkrókar (4. mynd) eru 3-7 cm á hæð,
gulhvítir að lit, oftast gulari en hrein-
dýrakrókar og minna greindir, með sléttari
áferð og oft nokkuð gildvaxnir eins og þeir
væru uppblásnir, greinendar dökkbrúnir
og gleiðir í oddinn. Nafnið er dregið af
hinum gula lit þeirra. Gulkrókar hafa
úsninsýru eins og hreindýrakrókar og það
er hún sem gefur þeim gulhvítan litblæ.
Gulkrókar vaxa á þúfum í mólendi eins
og þær tegundir sem áður voru taldar. Þeir
6