Náttúrufræðingurinn - 1986, Blaðsíða 33

Stofnstœrð landsels
hér við land
Þrátt fyrir að flugtalning hafi sýnt
sig að vera áreiðanlegri en talning sela
á landi og samkvæmt fyrri reynslu höf-
undar mun árangursríkari en talning
frá skipum og bátum, gefa niðurstöður
hennar samt sem áður lágmarksgildi á
stofnstærð landsela hér við land. Nið-
urstaða talninga úr lofti, leiðrétt með
þeim þáttum, sem greint hefur verið
frá hér að framan, gefur ekki raun-
verulegt mat á stofnstærðinni, heldur
er hún n. k. vísitala fyrir stofnstærð-
ina. Þrátt fyrir að slík vísitala gefi ekki
mat á raunverulegri stofnstærð, gerir
hún kleift að henda reiður á
stofnstærðarbreytingum, á milli þeirra
ára sem talið er. Vísitölu stofnstærðar
er mögulegt að nota að mörgu leyti á
sama hátt og um raunverulega stofn-
stærð væri að ræða í stofnfræðilegum
útreikningum og einnig við mat á
áhrifum stofnsins á búsvæðið, vöxt
stofnsins, hlutfallslegri dreifingu
stofnsins á milli svæða og svörun
stofnsins við aðgerðum til verndar eða
nýtingar hans (Caughley 1977). Yfir-
leitt er slík vísitala tengd stofnstærð á
eftirfarandi hátt:
Stofnstærð = A+B • vísitala stofnstærðar
þar sem A og B eru stuðlar sem lýsa
þessu línulega sambandi. A er fjöldi
dýra, sem eru í stofninum þegar vísi-
talan hefur gildið núll. Hvað talningu
landsela úr lofti áhrærir, mundi þetta
vera sá fjöldi dýra í sjónum við landið,
þegar enginn selur sést á þurru með
þeim talningaraðferðum sem beitt er.
Að öllum líkindum er hér um frekar
lítinn fjölda sela að ræða og í reynd
mætti líta á vísitöluna sem eitthvert
fast hlutfall stofnstærðarinnar,
þ. e. a. s. stofnstærðin er vísitalan
margfölduð með stuðlinum B. Vanda-
málið er því afmarkað við það að finna
stærðina á stuðlinum B, sem er í raun
hlutfallið stofnstærð/vísitala stofn-
stærðar.
Að finna stærð margföldunarstuð-
ulsins á milli vísitölu stofnstærðar og
hinnar raunverulegu stofnstærðar er
ýmsum vandkvæðum háð. Til þess
hafa verið reyndar merkingar landsels-
kópa við strendur Bretlandseyja, í
þeim tilgangi að áætla kópaframleiðslu
og stofnstærðina sem stendur að baki
hennar. Með þessari aðferð var stofn-
inn metinn mun stærri en sá fjöldi sem
sást á þurru við talningu þegar mest
var, eða um 2,3 sinnum stærri (Sum-
mers og Mountford 1975). Með því að
fylgjast með þekkjanlegum einstakl-
ingum hefur verið áætlað að landselir
eyði að meðaltali 44% af hverjum sól-
arhring á þurru, sem þýðir einnig að
stærð B væri um 2,3 (Sullivan 1979;
Pitcher og McAllister 1981). Sambæri-
leg könnun á þessu, en með því að
setja útvarpssenditæki á landseli við
Kodiakeyju við Alaska sýndi, að að
jafnaði væru 35% til 60% sela á þurru
yfir sólarhringinn (Pitcher og McAll-
ister 1981). Þetta þýðir að stærð marg-
földunarstuðulsins B er á bilinu 1,7—
2,9, að meðaltali 2,1.
Þetta bendir til þess að óhætt sé að
tvöfalda þau gildi, sem fást við taln-
ingu landsela úr lofti hér við land og
stofnstærð landselsins hér 1980 sé
a. m. k. um 30 þús. dýr (14.691 x 2,1
= 30.851), en hugsanlega um 45 þús.
(21.430 x 2,1 = 45.003), en gæti verið
á bilinu 33—55 þúsund dýr. Þetta er
stofnstærð af sömu stærðargráðu og
Teitur Arnlaugsson (1973) og Sól-
mundur Einarsson (1978) áætla að
landselsstofninn sé árin 1973 og 1978 á
grundvelli upplýsinga um kópaveiði
o. fl. Sá fyrrnefndi áætlaði stofninn
30—35 þús. dýr, en sá síðarnefndi 43
27