Náttúrufræðingurinn - 1964, Blaðsíða 26

72
NÁ T TÚRUF RÆ F> IN G U RI N N
annaðhvort inni í eða í nágrenni við meginjökulinn. Þá eru eftir
10 tegundir af suðlægum uppruna, sem ég tók með vegna þess að
útbreiðsla þeirra fellur inn í miðsvæði hinna norrænu tegunda, og
engin þeirra er talin líkleg, til að dreifast með mönnurn. Þetta sýnir
að fullyrðing Sturla um að svalviðristegundirnar einkenni ekki mið-
svæðin, er vægast sagt hæpin.
Sturla bendir réttilega á, að nokkrar fjallaplöntur hafa fundizt á
víð og dreif um hálendið utan miðsvæðanna, þótt þær séu þar miklu
þéttastar, enda þótt ofhermt sé, að „svalviðrisjurtirnar séu að mestu
dreifðar um hálendið“. En þá má betida á, að á síðasta jökulskeiði
hefur verið miklu meira um auð svæði og tinda, sem stóðu upp úr
jökulbreiðunni, en var þegar jöklar náðu hámarki fyrr á ísöldinni
og miðsvæðin urðu til. Milli jökulskeiðanna hafa tegundirnar vit-
anlega breiðzt út og geta síðan hafa einangrast á ýmsum hnjúkum
og fjöllum utan hinna eiginlegu miðsvæða.
Þá segir Sturla, að skandinaviskar tegundir vaxi helzt austan-
lands, þær tegundir, sem vaxi vestanlands, séu einnig til fyrir vestan
haf, hlýviðristegundirnar vaxi sunnanlands, en svalviðristegundirn-
ar norðanlands, vitanlega er hér eingöngu rætt um miðsvæðaplönt-
urnar. Ekki mun þó þessi fullyrðing nægja til þess að ganga af mið-
svæðakenningunni dauðri, þótt fullsönnuð væri. Það er að vísu rétt,
og hefir verið bent á það fyrir löngu, að flóra Norðurlands í heild
er með nokkru kaldrænni blæ en flóra Suðurlands, meðal annars
af því, að nyrðra er meira af háfjöllum og háfjallategundum. En ef
vér athugum miðsvæðategundirnar, ]iá er þess að gæta, að ég tel
einungis þrjár tegundir einkennandi fyrir Mýrdalssvæðið, þær vaxa
einnig á öðrum miðsvæðum, ein þeirra grástör (Carex flacca) þó
einungis á Austfjarða- og Hvalfjarðarsvæðunum. Önnur, villilín
(Limim carharticum) er allt að því eins algeng við Eyjafjörð og
á Mýrdalssvæðinu, og hin þriðja þeirra, köldugras (Polypodium
vulgare), vex einnig vestan-, norðan- og austanlands. En annars
hefi ég tekið það fram, að ég tel Mýrdalssvæðið vafasamast miðsvæð-
anna, einmitt vegna þess, að þar vantar hinar hánorrænu fjalla-
plöntur. Samanburður á Austur- og Vesturlandi leiðir að vísu í ljós,
að austanlands eru fleiri tegundir, sem aðeins hafa fundizt austan
Atlantshafsins, en á Vestfjörðum. Þó er það naumast svo áberandi,
að af því verði nokkuð fullyrt. Alls munu 4 tegundir austrænar
hafa fundizt á Austurlandi, En um tvær þeirra er það að segja, að