Náttúrufræðingurinn - 1964, Blaðsíða 37

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
83
mikið af efni þess sótt til annarra, sem vorn á þessum slóðum með-
an á gosinu stóð, og líklega er verulegur hluti kaflans um gosið
sjállt og gang þess sóttur til Jóns prófasts Steingrímssonar, þó ekki
sé þess getið. Þrátt fyrir allt er rit Magnúsar hið merkilegasta og
kort hans af hraununum merkilega nærri lagi.
Mjög að verðleikunt hefur Magnús Stephensen verið lofaður
fyrir störf sín að opinberum málum, en hann á að minni hyggju
ekki síður lof skilið fyrir sín náttúrufræðilegu störf, þó ekki séu
þau mikil að vöxtum. Meðal þeirra er hið litla rit hans „Kort Be-
skrivelse over clen nye Vulcans Ildsprudning i Vester Skaptafields-
Syssel pá Island í Aaret 1783“ hið merkilegasta. Það er því full
ástæða til að minnast þess m't, er liðin eru rúm 200 ár frá fæðingu
höfundarins.
Sturln Friðriksson:
Um aðflutning lífvera til Surtseyjar
Hin nýja eyja, Surtsey, er nú orðin yfir 1 km- að flatarmáli, og
er þar landslag með ýmsu svipmóti, fjöllum, hrauni, söndum og
fjörukambi. Fyrirsjáanlegt þótti, að líf myndi hefja innrás sína á
eyna og stofna þar til varanlegs landnáms. Skapaðist því einstök
aðstaða, til þess að kynnast því, hvernig landnámi þessa lífs væri
háttað.
Landnám lífs á Surtsey má að nokkru leyti bera satnan við land-
nám lífs á Krakatoa í Austur-Indíum. Gosið 1883 gjörevddi þar
öllu lífi, dýrum og jurtum. Náttúrulræðingur, sem rannsakaði eyna
9 mánuðum seinna, fann þar aðeins eina könguló, sem hafði senni-
lega borizt þangað á vefjarjiræði. Fjarlægðin til lands, sem var
ósnortið af eyðingu eldgossins, var um 40 km, en í 20 km fjarlægð
var önnur eyja, og þar hafði öskufall einnig eytt cillti lífi. Þremur
árum eftir að gosið hófst, skoðaði hollenzkur grasafræðingur eyna
og fann þar margar strandjurtir niður við flæðarmál, en innar á
eynni uxu grös og burknar. Tíu árum seinna var eyjan alþakin