Náttúrufræðingurinn - 1937, Blaðsíða 17

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 59
nimimiiciiiuiiiiiHiiiiiMitiiiiiiiiiiiiiuiuiKinmiiiiiiiiiiiimiiiiimmmiiiiiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimii
xinum og sundþörungunum. Þekking vor á kalkþörungunum, sem
teljast til hins svonefnda dvergsvifs (Nanoplankton), er vegna
smæðar þeirra enn svo glompótt, að ekki er hægt að gera þeim
jjau skil sem skyldi í stuttri grein sem þessari. Sama er að segja
um bakteríur sjávarins. Áður en lengra er farið, skal hér drepið
.á helztu rannsóknir, sem gerðar hafa verið á svifinu við strend-
ur Islands, og árangur þeirra.
II.
Um og eftir aldamótin síðustu rannsökuðu danskir vísinda-
menn allítarlega svifið í sjónum kringum Island. Tókst þeim með
athugunum sínum að skapa áframhalds-rannsóknum haldgóða
undirstöðu. Þó leið langur tími, unz rannsóknarstarfinu væri hald-
ið áfram. Var það ekki fyrr en 1932, að rannsóknir voru hafnar
fyrir alvöru að nýju. Voru það einkum Þjóðverjar og Danir enn
á ný, sem tóku þátt í þeim, og hafa haldið þeim áfram öðru
hvoru síðan.
Rannsóknir þessar hafa leitt í ljós, að hið árlega þróunar-
skeið svifsins er í stórum dráttum sem hér segir. Á vorin, í byrj-
un maímánaðar eða jafnvel í apríl, þegar sólin fer verulega að
hækka á lofti, fer fyrst kísilþörungunum að fjölga. Fjölgunin er
afar ör og nær þessi vorgróður kísilþörunganna hámarki sínu í
maí og júní. Á þessum tíma árs má segja, að sjórinn í kringum
allt land mori af kísilþörungum. I júnílok eða í júlí minnkar
snögglega kísilþörungamergðin stórkostlega og í þeirra stað koma
sundþörungarnir, sem lítið hefur borið á áður og ná hámarki
sínu í júlí og ágúst. Sundþörungasvifið er mjög blandað svifdýr-
um, en til þeirra telst rauðátan og önnur helztu átudýr síldarinn-
ar, sem einnig virðast ná allmiklu hámarki á þessum tíma árs. Á
haustin tekur kísilþörungunum að fjölga ört að nýju og kemur
þetta hausthámark þeirra fram í ágúst og september við suður-
og vesturströndina, en ekki fyrr en í september og október við
norður- og austurströndina. Hausthámark þetta jafnast þó ekki
á við vorhámarkið. Kísilþörungasvifið á þessum tíma árs er auk
þess mjög blandað leifum sundþörungasvifsins, einkum í hlýja
sjónum við suður- og vesturströndina, þar sem sundþörungarnir
standa í allmiklum blóma nokkuð fram eftir haustinu. Þegar svo
vetur gengur í garð með lækkandi sól og dvínandi birtu, dregur
mjög úr öllum svifgróðri og eins fækkar svifdýrunum mikið. Þessi
hnignun svifgróðursins og fækkun svifdýranna virðist halda
áfram allan veturinn, þar til geislar hinnar hækkandi sólar á