Náttúrufræðingurinn - 1937, Qupperneq 37

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 79.
.............................................
Merkar nýjungar um lifnaðarhætti
laxins.
Það má óhætt fullyrða, að fáir nytjafiskar hafa átt athygli
mannsins jafn óskipta og laxinn. íþróttaafrek þau, sem laxinn
gerir, þegar hann „stiklar fossa“, eru hverjum manni kunn, og á
síðari árum hefur ratvísi laxins í árnar vakið aðdáun. Ofan á
þetta bætist nú nýfengin vitneskja um langferðir hans, sem hér
skal stuttlega gerð grein fyrir.
Rétt fyrir aldamótin síðustu var lax, sem hafði lokið hrygn-
ingu, merktur í stórum stíl í Noregi og Englandi. Merkingarnar
leiddu í ljós, að allur lax, sem endurheimtist, veiddist í ánni, þar
sem hann hafði verið merktur, þ. e.: lax, sem einu sinni hafði
hrygnt í einhverri á, kom undantekningarlaust aftur í sömu ána
til þess að hrygna á ný. Annar árangur merkinganna var sá, að
mjög lítið af laxinum virtist hrygna í annað sinn, endurheimt-
urnar námu aðeins örfáum hundruðustu hlutum af því, sem merkt
hafði verið (í Noregi ca. 3 %). Nokkru eftir að þessi vitneskja
var fengin, merktu Skotar nokkuð af unglaxi, sem aldrei hafði
hrygnt, en var að ganga í sjó, í ánni Tay. Þessar merkingar leiddu
í ljós, að allur lax, sem endurheimtist eftir þessar merkingar,
veiddist í sömu ánni, Tay, en þar með var fengin sönnun fyrir
því, að laxinn leitar í þá á til þess að hrygna, þar sem hann er
„borinn og barnfæddur“.
Árið 1935 tóku norsku fiskifræðingarnir Knut Dahl og Svend
Sömme að merkja lax á ný, en í þetta skipti einkum í sjónum.
En vegna þess, að þeim þótti lítið hafa endurveiðzt af þeim laxi,
sem merktur hafði verið í Englandi, Skotlandi og Noregi, notuðu
þeir nú stærri merki, ef vera kynni að merkingin yrði með því
móti greinilegri og bæri betri árangur. Auk þess bættu þeir á
merkið upplýsingum um það, hvar laxinn hafði verið merktur (í
hvaða landi). Merlcjunum var eins og áður fest í bakið, rétt fram-
an við bakuggann. Fyrst var gerð merking á unglaxi, sem var
að ganga í sjó, úr á nálægt Bergen, og endurheimturnar sýndu
þegar sama ár, að fiskarnir, sem merktir voru, höfðu farið mikl-
ar vegalengdir með fram ströndinni, til norðurs og suðurs. Svip-
aðar tilraunir gerði sænski fiskifræðingurinn G. Alm norðan til
í Mið-Svíþjóð, og komst að líkri niðurstöðu. Laxinn kom allur