Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1943, Page 16

Náttúrufræðingurinn - 1943, Page 16
62 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN ir út frá sér einskonar fjaðurský, áþekk klósigum. Nefnast þessi ský steðjaský og eru algeng líér á Suður- og Vesturlandi í út- synningi (suðvestanátt). Sést skýið þá koma siglandi úr suð- vestri sem risavaxinn steðji; eftir fáar mínútur fer það yfir, ])að byrgir allt loftið, er l)iksvart eins og regnský og hellir úr sér regndembu eða éli. Bólstrar og skúraflókar þekkjast að á því tvennu, að hinir síðarnefndu gefa frá sér úrkomu, en það gera bólstrarnir venjulega ekki, og í annan slað eru jaðrarnir á toppum eða kollum skúraflókanna teknir meira og minna að leysast upp í trefjar, en á bólstrunum eru þeir með hvössum og skýrt afmörkuðum brúnum. En bæði þessi ský eiga það sam- rnerkt, að þau ná meiri þykkt eða hæð en nokkurt annað ský, ná stundum upp i 4—6 km hæð eða jafnvel enn hærra. Og ein legund af fjaðurskýjum (cirrus) er einmitt komin frá þeim, eða frá steðjaskýjunum. Skúraflókarnir eru stundum nefndir þrumuský, vegna þess að í þeim verða til eldingar og þrumur. Uppruni skýjanna. Þess var áður getið, að mikilvirkasta kælingaraðferðin væri i þvi fólgin, að loftið streymdi upp á við. Á þennan hátt verður til meginið af allri úrkomu. En hér skiptir i tvö horn. Stundum nær uppstreymið jafnt yfir víðáttumikið svæði, þúsundir flatarkílómetra, og ])á verða til blikuský og grá- blika. Á hinn bóginn er uppstreymið oft á litlum fleti, og þá mynd- ast bólstrar eða skúraflókar. Verður nú rætt nánar um bæði þessi tilfelli, og fyrst bið siðarnefnda. a. Eins og áður er frá skýrt, kólnar loftið að jafnaði um 'á stig á hverjum 100 metrum, sem ofar dregur. Þegar svona er ástatt, er loftið í jafnvægi, hefir livorki tillineigingu til að leita uppi á teningnum. Þá léttast neðslu loftlögin og taka að leila enn slöðugra. Hitni loflið hinsvegar neðan frá, verður annað uppi á teningnum. Þá léttast neðstu loftlögin og taka til að leita upp á við, og ef upphitunin er nægilega mikil, raskast jafnvægið, og eitthvað af liinu uphitaða lofti tekur að streyma upp. En sakir ])ess að hitun yfirborðsins er alltaf misjöfn, verður uppstreymið aðeins á ákveðnum stöðum, þar sem upphitunin hefir orðið mest, og nær á liverjum stað yfir mjög takmarkaðan flöt. Á þennan hátt myndast góðviðrishólstrar, ef uppstreymið er lítið, bólstrar eða klakkar, ef það cr meira, og skúra- eða þrumuský, ef það er mikið. Víða i kyrrabeltinu er þetta fyrirbrigði daglegur viðburð- ur. Vegna ofurhita sólarinnar hitnar landið og neðstu loftlögin út frá því mikið og snögglega um miðjan daginn, og af þvi stafa síðdegisskúrirnar og þrumuveðrin. Af sömu ástæðum koma

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.