Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 13

DR. PHIL. HELGI PJETURSS
105
og nágrenni hennar, frá 1912, sem talin er í ritskrá hér á eftir, er
síðasta jarðfræðilega viðbótin, sem frá hendi Helga kom. Jarðfræði-
ritgerðir þær, sem hann skrifaði eftir það, eru ýniist yfirlitsgreinar
eða svör. Úr því beindist hugurinn meira að heimsspeki- og heims-
fræðilegum efnum.
í smágrein í Iðunni, frá 1923—24, gaf Helgi stutt yfirlit um árang-
ur jarðfræðirannsókna sinna. Hér skulu nú, í stuttu máli, raktar
helzu niðurstöður hans um jarðlagaskipun landsins til samanburð-
ar þeim hugmyndum, sem um það ríktu, er hann hóf íslandsrann-
sóknir sínar, og getið var hér að framan.
íslenzku bergi má skipta í 3 aðaldeildir. Yngst er
1. Hin yngri basaltmyndun með millilögum og eldfjallarústum.
(suprapliocene eða pleistócene basaltformation). Úr millilögun-
um verða lesin merki um miklu kaldara loftslag en nú er (íshafs-
skeljar og jökulberg). Grágrýtishraunin eru einn yngsti þáttur-
inn í hinni pleistócenu basaltformation.
2. Plíócenu lögin á Tjörnesi. Þau eru miklu þykkari en talið hafði
verið og liggja á milli yngri basaltmyndunarinnar og þeirrar eldri.
Þau benda tii þess, að um nrjög langt skeið hafi hér verið hlé á
eldgosum.
3. Hin eldri basaltmyndun með millilögum (infraplíócene basalt-
formation). Millilögin (surtarbrandurinn nreð fylgilögum) sýna,
að loftslag á íslandi hefur verið nriklu lilýrra en nú.
Heimsspekingurinn og rithöfundurinn. Þess er getið lrér að fram-
an, að af ástæðum, sem þar eru tilgreindar, verði aðeins örlítið drep-
ið á hin heinrsspekilegu og heinrsfræðilegu störf Helga Pjeturss í
þessari grein. Hann fékkst mikið við að skýra eðli drauma og mörg
Önnur torskilin fyrirbæri sálarlífsins. í svefiri erum við miklu nænr-
ari fyrír fjarhrifum en við erum í vöku, og þegar okkur dreymir,
er það meðvitund annarra, senr kenrur fram í sofandi lieila okkar.
Eins megum við búast við jrví, að vitsmunaverur á öðrunr lrnöttum
geti tekið í sig meðvitund annarra „svo þæri viti jafnvel vorar leyncl-
ustu hugsanir". Hann leitaðist við að sýna franr á og skýra franrhald
jarðlífsins á öðrunr stjörnum og byggir þar á grundvelli þróunar.
Ungur heillaðist hann af þróunarkenningunum, og vissa lians um
áframhaldandi líf eftir þetta jarðneska var ekki sprottin af trú, held-
ur var hún leidd af sögu lífsins á jörðirini eins og jarðfræðingurinn
og líffræðingurinn las lrana. Helgi vildi, og ræddi hann oft unr nauð-