Náttúrufræðingurinn - 1949, Síða 4

146
NÁTTÚ RUFRÆÐIN GU RIN N
Endur fyrir löngu hefur innstreymi hveravatnsins verið í neðri
enda hverapípunnar. Þetta liggur í augum uppi, virðist mér, því að
við það hefur hverapípan myndazt og mótazt. Síðan hefur við eitt-
hvert rask vatnsæðin í botn pípunnar stoppazt að einhverju leyti
eða alveg um stund, en önnur greiðari leið fyrir hveravatnið opnazt
um miðja pípuna og aðalinnstreymið orðið þar. Innstreymið í botn
hverapípunnar hefur samt líklega aldrei verið lokað alveg, nema
þá um tiltölulega stuttan tíma, ella er hætt við, að ýmisleg aðkom-
andi föst efni hefðu setzt að í þessum hluta pípunnar og með tím-
'anum fyllt hana þar. Sumarið 1935 gerir Trausti Einarsson sérstakar
tilraunir til að komast að því, hvort hliðargöng eða skonsur séu í
hverapípu Geysis. Út frá athugunum sínum ályktaði hann, að þó að
sumt gæti bent á, að eitthvað af heitu vatni streyntdi inn í pípuna í
svo sem 17 m dýpi, þá væri liitt líklegast, að engar gufur né heitt
vatn kæmi úr hliðargöngum inn í hverapípuna. Ég og fleiri töldu
röksemdaleiðslu lians eigi örugga, og sérstaklega færði S. L. Tuxen
ýmis rök gegn henni.
Sumarið 1937 gerði prófessor Barth hitamælingar í Geysi með að-
ferð, sem ekki hafði verið notuð við Geysi fyrr. Áður höfðu menn
mælt hitann í hvernum með hámarksmælum, en gallinn var sá, að
hætt var við, að hámarksmælirinn sýndi eigi réttan hita niðri í hvern-
um, ef hitinn þar var lægri en ofar. Mælingaraðferð Barths hefur
þann kost, að lesa má á mælitækin langt frá þeim stað, þar sem hit-
inn er mældur. Aðferð þessi er fyrir löngu kunn og þrautreynd, en
sérstakan umbúnað þarf að liafa til þess að geta beitt henni við hita-
mælingar niðri í Geysi og hafa þó mælitækin til álestrar alllangt í
burtu. Til þess að tryggja það sem bezt, að mælingarnar yrðu áreið-
anlegar fékk próf. Barth norskan eðlisfræðing, Odd Dahl, til að sjá
um útbúnað mælitækjanna og aðstoða við mælingarnar.
Þegar þeir gerðu fyrstu mælingarnar, liafði Geysir eigi gosið um
viku tíma. Mælingar þessar leiddu tvennt í ljós:
1. Meðalhitinn við botn hverapípunnar var um 5° lægri en 7—8
metrum ofar í pípunni, og sýndi þetta ljóslega, ef allt var með felldu,
að heitt vatn eða gufa streymdi inn í hverapípuna um það bil svo
hátt yfir botni hennar. Nú var aftur komið samræmi við getgátu
mína frá 1910.
2. Hitinn á hyerjum stað var nokkuð breytilegur eða sveiflaðist
upp og ofan. Mælitækið var samt ekki vel til þess fallið að sýna
snöggar hitasveiflur, af því að það var nokkuð seint á sér að ná rétt-