Náttúrufræðingurinn - 1949, Blaðsíða 8

150
NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
á köflum nálægt hverapípunni, og veiti því vatnsstraumnum allmik-
ið viðnám þar. Þrýstingurinn vex því fljótt, er lengra út í hliðaræð-
arnar kemur, en jafnframt þrýstingnum getur liitinn vaxið, án þess
að fara yfir suðumarkið. En er vatnið rennur eftir hinum óreglulegu
hliðaræðum nær hverapípunni og þrýstingurinn minnkar, getur eitt-
hvað af hveralofti losnað úr því og með því tiltölulega mikið af
vatnsgufu vegna hins háa hita. Þær gufubólur, sem þannig myndast,
setjast máske að um stund hér og þar í hliðaræðunum, en verða samt
brátt svo stórar, að þær berast lengra áfrarn með vatninu. Þegar þess-
ar blöðrur fara í gegnum þrengsli í hliðargöngunum, veita þær
minna viðnám, en er göngin eru full af vatni. Af þessu leiðir ójafnt
innrennsli í hverapípuna, og er auðskilið, að þessi óregla færist af
sjálfu sér í aukana, svo að ýmist kemur stroka af vatnsgufu með
dálitlu af liveralofti og máske einhverju af vatni eða hægara rennsli
af hveravatni. Þetta orsakar snöggar og rniklar hitabreytingar á þeim
stöðum í hverapípunni, er hliðaræðarnar sameinast henni og nokk-
uð þar upp frá.
Á hverasvæðum liggja æðar heita vatnsins mjög óreglulega, og
þegar gerðar eru þar borholur svo sem 12 cm í þvermál, þá hittir
borinn iðulega margar vatnsæðar liverja niður af annarri, og þó að
bilið á milli þeirra sé lítið, eru þær oft mjög svo óliáðar liver annarri.
Geysispípuna má skoða sem mjög víða borholu, og er þá ekkert
undarlegt við það, þótt inn í hana liggi 2 til 3 vatnsæðar á 22 m
kafla, og þessar vatnsæðar þurfa ekki að vera nátengdar liver ann-
arri.
Þó að breyting meðalhitans með dýpt í Geysi sé svipuð samkvæmt
mælingum Barths og Þorbjarnar, þá er verulegur munur á meðal-
hitanum að öðru leyti. Sumt af þeini mun getur stafað frá eðlilegum
mælingaskekkjum og frá útreikningi meðalhitans. Hin síðastnefnda
skekkja getur orðið áberandi einkum þar, sem hitasveiflurnar eru
miklar. En þessar skekkjur nægja eigi til að útþurrka muninn, eink-
anlega þar eð meðalhitinn eftir mælingum Þorbjarnar er alls staðar
hærri en eftir mælingum Barths. Efst og neðst er þessi munur 11 —
14°, en minni um miðja pípuna. Alþekkt er, að hitinn í Geysi
breytist niikið við gos, að minnsta kosti fyrst í stað, en þegar lengra
líður frá, hverfa þau áhrif vafalaust. Upplýsingar vantar um það,
hvort þetta getur haft einhver áhrif hér.
Eins og áður er tekið fram, má reikna með því, að vatnsæðarnar,
sem liggja inn í Geysispípuna, séu að minnsta kosti 3, og sennilega