Náttúrufræðingurinn - 1954, Page 31

NtJUNGAR tJR GRÖÐURRlKI ISLANDS
23
1. Alchemilla glomerulans Bus. Hnoðamaríustakkur. Galtahryggur í Heydal, 5/8
1953. Viða í dalnum og sums staðar geysistórvaxin, mældust stofnblöð hans allt
að 17 cm í þvermól, lengd þeirra blaða var 15 cm. Hefur fundizt áður á all-
mörgum stöðum á Vestfjörðum.
2. Botrychium lunaria (L.) Sw. f. microphyllum f. nova. Tungljurt. Tilbrigði
þetta er frábrugðið aðaltegund í því, að það er miklu smávaxnara og vantar
nær alveg grólausa blaðið — er það aðeins agnarlítill bleðill neðan til á einni
gróblaðsgreininni.
3. Campanula rotundifolia L. var. arctica Lge. Bláklukka. Heydalur NV. í kjarr-
skógi i norðurhlið dalsins. Mikið. 3/8 1953. Övenjulega tröllvaxin. Hæð stöng-
ulsins frá 30 cm til 60 cm, lengd krónublaða allt að 3.0 cm, og mesta þver-
mál krónunnar, fergðar, 3.6 cm. öll þau eintök, er ég skoðaði, voru einblóma,
og krónan annað hvort alveg upprétt eða lítið drúpandi. Ég hef til bráðabirgða
talið þennan fund til afbrigðisins arctica, sem vex aðallega á nyrztu slóð-
um Skandinavíu. En það afbrigði er að sumu leyti frábrugðið plöntunum úr
Heydal. Hin eiginlega var. arctica er naumast meir en 20 cm á hæð, og lengd
blómblaða 2—2.5 cm. Nefnt afbrigði er talið vaxa viða ó Austfjörðum og ó
nokkrum stöðum í öðrum landshlutum. En öll þau einblóma eintök, sem ég
hef athugað, bæði úti á viðavangi og í hinu íslenzka nóttúrugripasafni, virðast
í engu frábrugðin aðaltegund, ekki einu sinni hvað stær'S krónunnar snertir.
Ég hlýt því að draga í efa, að afbrigðið arctica vaxi hér eins viða og ætlað
hefur verið. En þar sem bláklukkan er mjög breytileg planta eftir staðháttum,
tel ég ekki rétt að svo stöddu að gera nýtt afbrigði úr blóklukku þeirri, er ég
fann í Heydalnum. (Sjá mynd 1.).
Þá ber að geta þess, að fyrir mörgum árum fann Baldur Johnsen, héraðs-
læknir í Vestmannaeyjum, einkennilega bláklukku í Staðarfjalli í Suðursveit,
var þar aðeins um eitt eintak að ræða, og er það nú í mínum vörzlum. Ein-
tak þetta er einblóma, og eru bikarfliparnir greinilega lengri en krónan. Væri
æskilegt að grasafræðingar þeir, sem söfnuðu jurtum í Suðursveit, veittu því
athygli, hvort bláklukkan þar væri eitthvað frábrugðin því venjulega.
4. Cardamine pratensis L. Hrafnaklukka. Sandvatn við Leggjabrjót SV., 29/7
1951. Gisli Gestsson safnaði. Tvö 10 cm há eintök, og eru þau fróbrugðin
venjulegri hrafnaklukku í því, að krónublöðin eru dökkrauðblá að lit og virð-
ast litið hafa upplitazt við þurrkinn eins og venjulegt er þó með blóm hrafna-
klukkunnar. Hér er um litartilbrigði að ræða; hef ég aldrei séð það óður, og
væri fróðlegt að vita, hve útbreitt það er hér á landi.
5. Carex canescens L. X Lachenalii Schkuhr. Kaldalón NV., í röku skógarkjarri,
26/7 1953. Bastarður þessi hefur fundizt á fóeinum stöðum hérlendis, þar á með-
al á tveim stöðum ó Vestfjörðum. Eintök þau, er ég fann, voru mjög þroskaleg.
Þar, sem foreldrin, blátoppastörin og rjúpustörin, vaxa svo að segja hlið við
hlið eins og á sér stað í Kaldalóni, geta menn vænzt þess að rekast á þennan
bastarð. llann líkist talsvert blótoppastör, en hefur móleitari öx, stórt toppax,
og rétt neðan við það nokkur smáöx í þyrpingu, neðstu öxin litlu minni en
toppaxið. Hefur ekki fundizt hér með þroskuðum aldinum.
6. Carex dioeca L. X canescens L. Við jaðar Brennistaðaskógar i Heydal NV., í
mýrardragi, 5/8 1953. Bastarður þessi, sem er til orðinn við samæxlun tví-
býlisstarar og blótoppastarar, hefur ekki fyn- fundizt hér ó landi. Óx hann á