Náttúrufræðingurinn - 1956, Blaðsíða 8

118
N'ÁTTÚ R U FRÆÐINGURINN
norðan lands, en eru sjaldséðir á austursvæðinu. Meðal steingerv-
inganna ber mikið á blöðum og aldinum af stórvöxnum trjágróðri,
svo sem birki, hlyn, greni, furu, eik og beyki, og má greina sundur
ýmsar tegundir af sumum þessara ættkvísla. Þetta gróðurfélag, surt-
arbrandsflóran, ber vott um miklu mildara loftslag en hér er nú og
að því er talið er líkt því, sem nú er í sunnanverðri Mið-Evrópu og
í Suður-Evrópu.
Ennfremur er þessi steingerða flóra langhelzta lieimild, sem er
að hafa, um aldur blágrýtismyndunarinnar. Hin sama flóra finnst
í jarðlögum ýmissa annarra landa við norðanvert Atlanzhaf, t. d. á
Bretlandi, í Færeyjum, á Austur- og Vestur-Grænlandi og á Sval-
barða. I sumum þessara landa er hún í sams konar jarðmyndunum
og hér á landi, þ. e. í millilögum blágrýtismyndana, en i öðrum í
ólíku bergi.
Á ofanverðri síðustu öld var aldur surtarbrandsflórunnar í öllum
þessum löndum ákveðinn af ágætum svissneskum forngrasafræð-
ingi, Oswald Heer að nafni. En hann hafði við lítið að styðjast
annað en plöntusteingervingana sjálfa. Þróunarsaga gróðursins hér
á jörðu hafði þá ekki verið rakin til hlítar — enda varð niðurstaða
Heers skökk, hann taldi flóruna allt of unga. Síðan hefur aldur
hennar verið ákveðinn í flestum þeim löndum og landshlutum, sem
ég taldi áðan, og m. a. stuðzt við dýraleifar, sem einnig finnast í
sömu jarðmyndunum og plöntusteingervingarnir, en eru miklu
betri heimildir um aldur jarðlaga. Þeirri aðferð varð þó því miður
ekki komið við hér á landi, því að í íslenzku blágrýtismynduninni
finnast engir dýrasteingervingar, er nokkuð sé á að græða í þessu
efni. Þessar síðari rannsóknir leiddu í ljós, að jarðmyndanir þær á
Bretlandseyjum, Svalbarða og Austur- og Vestur-Grænlandi, sem
Heer hafði úrskurðað allar jafngamlar, eru vissulega jafngamlar,
— en miklu eldri en hann vildi vera láta. Þær eru frá fyrsta skeiði
tertíertímans, því sem nefnist eósen. Er þá vart að efa, að íslenzka
surtarbrandsflóran hafi einnig verið uppi á eósen, og þá liafi enn-
fremur hlaðizt upp þau jarðlög, sem liafa hana að geyma.
Aðferðin til að greina aldur bergs í áramilljónum er ný að kalla,
aðeins fárra áratuga gömul, og henni liefur aldrei verið beitt við
jarðmyndanir hér á landi. Ilún er einnig fyrirhafnar- og kostnaðar-
söm og aðeins á færi fárra vísindastofnana með stórþjóðum. Þegar
ég gat þess hér áður, að frá upphafi íslands væru liðnar 60—70