Samvinnan - 01.03.1944, Blaðsíða 3

SAMVINNAN

8. hefti 9IARZ 1944 XXXVIII. árg.
JÓNAS JÓNSSON:
Allt verður
Tvær stefnur eru nú ráðandi í atvinnuháttum
landsmanna. Annars vegar er upplausnarstefnan,
sem vill leysa upp heimilin, gera móðurmálið að út-
lenzku blendingi, þrengja að landbúnaðinum þannig,
að byggðin leggist í auðn, og breyta persónu- og
stjórnfrelsi landsins í austræna kúgun. Talsmenn
upplausnarinnar fullyrða, að atvinnulífið þurfi ekki
að bera sig, að minnsta kosti ekki fyrst um sinn, með-
an verið sé að eyða því, sem þjóðin hefur nú handa
milli. Hin stefnan er sjálfbjargarhreyfingin. Hún er
jafn gömul og þjóðin sjálf. Samvinnufélögin ís-
lenzku hafa frá byrjun og fram á síðustu tíma byggt á
þessum grundvelli. Upplausnarstefnan hefur mjög ó-
víða og þá aðeins að litlu leyti náð til kaupfélaganna.
Kjörorð samvinnumanna hefur bæði í orði og verki
verið hin einfalda gamla regla: „Allt verður að bera
sig“.
Aðstaðan í landinu er nú á þann veg, að báðar eng-
ilsaxnesku þjóðirnar hafa af styrjaldarástæðum gold-
ið margfalt verð fyrir íslenzkar sjávarvörur og fyrir
vinnu fyrir setuliðið. Af þessu og ýmsum óheppilegum
aðgerðum nokkurs hluta þjóðarinnar hefur skapazt í
landinu fordæmalaus dýrtíð. íslendingar eru nú ekki
samkeppnisfærir á frjálsum markaði með nokkra
tegund framleiðslunnar í landinu. Sjávarvörur, land-
búnaðarvörur og íslenzk iðnaðarframleiðsla eru ósam-
bærilegar við sams konar framleiðslu í þeim löndum,
sem verða keppinautar íslands um leið og stríðið
hættir og frjáls viðskipti hefjast milli þjóðanna.
Rekstur Eimskipafélagsins er glöggt dæmi í þessu
efni. Félagið tapar stórfé árlega á rekstri sinna eigin
skipa, en græðir til stórra muna á enskum og ame-
rískum leiguskipum, sem stjórnir Bandamanna hafa
af góðvild lánað íslendingum meðan stríðið stend-
ur. Ef friður væri saminn á morgun, myndi Eimskipa-
félagið geta lagt nokkrar miljónir króna fram til að
að bera sig
byggja eitt eða tvö skip með þessum gróða af erlendum
lánsskipum. En að óbreyttri dýrtíð myndu hin nýju
skip engu að síður ekki verða samkeppnishæf við
siglingaflota nágrannaþjóðanna, af því að daglegur
reksturskostnaður íslenzkra skipa er miklu hærri en í
öðrum löndum. Menn, sem einna bezt bera skyn á
siglingamálefni íslendinga, gera ráð fyrir, að eftir
stríðið muni koma tímabil, þegar íslenzku millilanda-
skipin liggja bundin við hafnargarðinn í Reykjavík,
en vörur verða fluttar hingað í erlendum skipum. Dýr-
tíðin hefði þá stöðvað íslenzkar millilandasiglingar á
þann hátt, sem hvorki getur talizt til gagns eða sóma
fyrir þjóðina. En það, sem hér er til getið um siglinga-
málin, mun eiga við um allan íslenzkan atvinnurekst-
ur, ef ekki verður unnin bót á dýrtíðinni.
Sú aðstaða, sem íslendingar hafa notið síðan styrj-
öldin byrjaði, hefur leitt til óvenjulegrar fjársöfnun-
ar. Meginhluti allra skilvísra borgara í landinu hefur
greitt gamlar skuldir að mestu eða öllu leyti. Inn-
stæður landsmanna í sparisjóðum, bönkum og verð-
bréfum hafa aukizt á stríðsárunum svo, að nemur
nokkrum hundruðum miljóna. Sú fjárhæð, svo og
innieign þjóðarinnar í bönkum erlendis, er eign tug-
þúsunda af íslendingum, í hverri byggð og hverjum
bæ á íslandi. Ef engin veruleg breyting yrði í þessu
efni þann tíma, sem eftir er af styrjöldinni, myndi ís-
lenzka þjóðin að ófriðarlokum vera tiltakanlega efn-
uð, miðað við mannfjölda. íslendingar gætu notað þá
fjármuni á skynsamlegan hátt til að bæta úr kyrr-
stöðu atvinnuveganna á undangengnum árum, og til
mikilla umbóta í landinu. Hér vantar aukna ræktun,
verksmiðjur til að undirbúa stór ræktarlönd, ný
veiðiskip, stóraukinn millilandaflota, bættar sam-
göngur innanlands, raforku til allra byggða og býla
á landinu, stórbættan húsakost og fjölgandi heimili í
landinu, svo að ekki sé fleira talið. En enginn af
71