Samvinnan - 01.03.1944, Blaðsíða 20

SAMVINNAN
3. HEFTI
Zcorðabl (5rtcg falltnrt
fajii LaJJc f-i7\ CjjtíLtA/VKsSkaý.
((AjcjZ/h-f 'íA'
c>
23./. * 3

Þegar fundum okkar Nordahls Grieg bar saman í
fyrsta skipti í Reykjavík, sumarið 1942, fannst mér
þegar í stað sem hann bæri í svipmóti sínu og fasi allt
hið djarfasta, knálegasta og glæsilegasta, sem ég hefði
kynnst í fari norsku þjóðarinnar — og Noregs.
Hann var maður hár vexti, fríður sýnum, fagur-
eygður, frjálsmannlegur og þýður í viðmóti. Virðuleg
rósemi hins fertuga, víðförla manns og vökul, viðkvæm
æskulund, var sameinað í svipmót hans.
Nú er hann falinn — horfinn í hinn mikla þoku-
heim. Þannig hafa Norðmenn misst fleiri hinna glæsi-
legustu sona sinna. Ólafur Tryggvason hvarf við
Svoldur, Roald Amundsen í íshafinu, Nordahl Grieg
þar, sem orrustað var hörðust. Hann hvarf í loftárás á
Berlínarborg í byrjun desembermánaðar sl. Lát hans
var gert kunnugt í byrjun febrúarmánaðar.
Hann var einn þeirra manna, er norska þjóðin mátti
sízt missa meðan hún berst fyrir lífi sínu og frelsi.
Johan Nordahl Brun Grieg var fæddur í Björgvin 1.
nóv. 1902. Að loknu stúdentsprófi sigldi hann sem
háseti til Afríku og Ástralíu, hóf háskólanám í mál-
fræði í Osló og lauk prófi 1925. Á þessum námsár-
um tók hann sér þó næsta margt fyrir hendur. Hann
fór m. a. fótgangandi frá Hamborg til Rómaborgar,
sat uppi á Finnmörk og skrifaði fyrstu skáldsögu sína:
Skipid siglir áfram, og segir þar frá kynnum sínum af
norskum sjómönnum í langferðum, skapferli þeirra og
aðbúnaði, dvaldist um hríð í Oxford, ferðaðist suður í
Grikkland og ritaði þá fyrsta leikrit sitt: Ástir ungs
manns. Eftir heimkomuna stundaði hann blaða-
mennsku og hélt síðan til Kína sem fréttaritari árið
1927. Þar skrifaði hann leikritið Barrábas. Setur hann
þar fram þá skoðun, byggða á reynslu, að ótaminn
kraftur og harðsnúið vald orki sterkar á huga ungu
kynslóðarinnar en góðmennska, mildi og réttlæti. Þess
vegna er það Barrabas, — ekki Jesús —, sem æsku-
lýðurinn girnist sér til handa. Eftir heimkomuna
dvaldist hann enn um hríð norður á Finnmörk og gaf
þá út ljóðasafnið Noregur í hjörtum vorum. Þá ritaði
hann og leikritið Atlantshafið. — Hin upprennandi
kynslóð vill lifa áhættusömu lífi. Það eru áhrif frá
heimsstyrjöldinni. Lífið er eins konar íþróttakeppni.
Dáð og dauði er nátengt. Þess vegna hætta menn líf-
inu meðal annars til að fljúga yfir Atiantshafið.
Árið 1933 hélt N. G. til Rússlands. Hann þóttist ekki
mega án þess vera að kynnast byltingarþjóðinni til að
skilja viðhorf líðandi stundar. En hann tileinkaði sér
aldrei neinar kennisetningar um mannlífið og menn-
ina. „Nordahl Grieg var ekki gefinn fyrir kennisetn-
ingar, og hann varð í þeim skilningi aldrei kommún-
ist“, segir Olav Ryttir, skólabróðir hans og aldavinur.
Hin þjóðfélagslega ólga og undirstraumur í Rússlandi
hafði áhrif á skáldskap hans og mótaði skoðun hans á
manngildi og lífsgildi. Kemur þetta fram í leikritum
hans Vor œre og vor makt, Nederlaget og í skáldsög-
unni Ung má verden ennu vœre, sem fjallar um lífið í
Rússlandi og að nokkru leyti um Spánarstyrjöldina.
Svo skall styrjöldin yfir. Grieg fór í herinn norska
og gegndi herþjónustu norður á Finnmörk. Hinn 9.
apríl var hann staddur í Osló. Greip hann þegar til
vopna og lenti í miklum svaðilförum, er hann skyldi
bjarga gullforða Noregsbanka undan Þjóðverjum. Hélt
hann síðan til Englands, er vörnin var á þrotum
heima. Sumarið 1940 kvæntist hann leikkonunni Gerd
Egede Nissen, sem orðin er íslendingum að góðu kunn.
Nordahl Grieg lagði fram alla krafta sína til að
kveða kjark og dug í landa sína heima og erlendis.
Fyrir stríðið var hann í hópi fremstu rithöfunda Nor-
egs, elskaði þjóð sína og agaði, var sjálfur elskaður og
um deildur. Stríðið gerði hann að þjóðskáldi og and-
legum leiðtoga Norðmanna. En hann lét sér ekki
nægja að berjast í orði. Hann vildi vera þar, sem hríð-
in var hörðust, deila kosti og kjörum með þeim, sem
lögðu lífið að veði í baráttunni. Hann féll í þeirri bar-
áttu, — e_n andi hans lifir og heldur velli.
Okkur íslendingum rennur blóð til skyldunnar. Við
söknum Nordahls Grieg sem mikils skálds og sóma
Norðurlanda. Við samhryggjumst Norðmönnum yfir
missi hins glæsilega sonar.
88