Samvinnan - 01.03.1944, Side 6

SAMVINNAN
3. HEFTI
HÖBÐUR BJARMSON,
arkitekt:
Um byggingar
í sveit
og kaupstað
Úr Reykjavík
Byggingamál íslenzkra sveita og íslenzkra kaup-
staða hafa að vonum verið allmikið til umræðu hina
síðustu áratugi, eða eftir að íslendingar fóru að veru-
legu leyti að byggja sér kaupstaði og þorp við auð-
lindir hafsins, og eftir að íslenzki bóndinn þarfnað-
ist hentugri og betri húsakosts en hinn gamli íslenzki
torfbær hafði verið, samfara því, að völ varð fjöl-
breyttara byggingarefnis.
íslenzku sveitabýlin voru um margt merkilegt og
fagurt byggingarlag, er fór vel í íslenzku strjálbýli.
Tilsýndar var býlið samvaxið fjallshlíðinni eða eng-
inu, sakir grasi gróinna veggja og torfþaks, en burst-
irnar minntu á fjallatindana, oft á sérkennilega fagr-
an hátt.
*
Víðast voru húsin þannig í sveit sett, að erfitt var
að koma auga á fegurri eða hentugri stað, jafnvel
svo, að tilfærzla um nokkra metra mundi hafa orðið
brotsjóum verðhrunsins. Þeir hafa innan sinna vé-
banda þá menn, sem mesta æfingu hafa við að stýra
fjármálafyrirtækjum á þann hátt, að hver beri úr
býtum, það sem honum ber og að láta engan vera
arðrændan. — Þann frið, sem þjóðin þekkir úr ríki
samvinnumanna, þarf að flytja til strandar, í þétt-
býlið. í erfiðleikunum, sem samkeppnismenn og
sameignarmenn rata í innan stundar, munu sam-
vinnumenn koma til bjargar og verða báðum að liði.
í kreppunni milli 1930—39 var beitt lögboðinni sam-
vinnu við saltfisksöluna, síldarsöluna, kjötsöluna og
mjólkursöluna. í næstu kreppu verður tekið enn
stærra átak, með lögboðnum hlutaskiptum í fram-
leiðslunni í þéttbýlinu við sjávarsíðuna. J. J.
til hins verra. Hefur þar greinilega ráðið glöggskyggni
fyrir náttúrufegurð landsins og sérkennum hvers
byggðarlags og mjög þroskaður fegurðarsmekkur
byggjenda torfbæjarins. Er engin ástæða til að ætla,
að þar hafi tilviljun ein ráðið, og telja má fullvíst,
að því hafi verið mikill gaumur gefinn, hvernig var
heim að líta, þegar að bæ var komið, og byggjendur
þess fyllilega áskynja, hver væri skylda hvers þess,
sem byggði sér íveruhús á fögrum stað.
íslenzki torfbærinn var þó að mörgu leyti óhent-
ugur til íbúðar, enda sérkenni bæjarins, að hann
var samstæður margra smáhýsa eða vistarvera, sem
hver hafði sína burst og sitt þak. Byggingarlag þetta á
rót sína að rekja til skorts á reftiviði, en trjáviður
til foma mátti helzt ekki vera lengri en svo, að með
góðu móti mætti reiða á hestum frá strönd fram til
dala, og því aðeins hægt að refta yfir lítinn flöt i
einu lagi.
Aðstæður allar og skortur á innlendu byggingar-
efni skóp hin íslenzku bændabýli úr torfi, grjóti og
oftast rekaviði.
Veggimir voru mjög þykkir sem uppistöður þaksins
og til einangrunar milli herbergja. Herbergjaskipun
víðast mjög óhentug, og miklu rúmi eytt til einskis.
Hlutföll torfbæjarins hið ytra voru undirstaða feg-
urðar hans, og má þar að nokkru leyti líkja saman
hinu víðkunna danska bændabýli og torfbænum okk-
ar, þótt fyrirkomulag allt sé annað. í Danmörku
fellur bændabýlið vel inn í umhverfið og er í fögru
samræmi við landslag og liti, sléttur og skóga, eins
og íslenzka bændabýlið var samræmt og samvaxið
fjallshlíðum og sérkennum íslenzkrar sveitar.
74