Samvinnan - 01.03.1944, Side 29

3. HEFTI
SAMVINNAN
legu frelsi — eins og þeir bera
sér jafnan í munn — heldur að
andlegu ófrelsi, andlegu volæði.
Hagalín talar um bölmóðsrithöf-
unda. Það eru höfundar, er ......
„líta svo á, að manneðlið sé mest-
megnis sori og að miklu meira sé
af fíflum og föntum heldur en
skýrum mönnum, velviljuðum og
jákvæðum......... Oft er í bók-
menntum þessum meira af háði
en skopi, meira af hundsku en
náttúrlegu látleysi, meira af
mannfyrirlitningu og jafnvel
mannhatri en af mannúðlegum
skilningi. Og hinum kommúnist-
ísku bókmenntadómurum og and-
legum foringjum virðist stundum
nægja það eitt, að bókmenntirn-
ar séu eins og hér hefur verið lýst,
til þess að þær geti talizt kom-
múnistískar bókmenntir, .... þótt
einkennin komi raunar berlegast
fram í illa gerðum og andlausum
stælingum á skáldverkum inn-
lendra og erlendra bölsýnisskálda,
stælingum, þar sem hvorki stíl-
snilld, skarpskyggni á vissar hrær-
ingar mannlegs sálarlífs né neins
konar listtækni bregður töfra-
bjarma yfir hina glottandi Mefi-
stóásjónu höfundarins."
Þessi bók Hagalíns er merkilegt
innlegg í baráttu þá, er íslenzkir
rithöfundar og listamenn eiga fyr-
ir höndum til að endurheimta sál
sína og andlegt sjálfstæði, sem
alls konar klíkur og bandalög hafa
verið að ginna af þeim að undan-
förnu gegn loforðum um fleyti-
fulla baunadiska.
Hagalín hefir ekki tekið nein
dæmi um hringlandahátt þann,
mótsagnir og alvöruleysi, sem oft
og einatt hefur gert vart við sig
í ritstjórnargreinum Helgafells,
enda mun bók hans að mestu rit-
uð, áður en það tímarit fór að
sýna verulegan lit. En óhætt má
fullyrða, að þeir Helgafellsmenn,
geti tekið til sín verulegan skerf
af ádeilu Hagalíns.
Það mun hafa dregizt furðu
lengi hjá Ragnari í Smára að koma
þessari bók á prent, hvað sem vald-
ið hefur. Hún er mjög sómasam-
leg að frágangi, en sá galli er á
henni, að ekkert efnisyfirlit fylg-
ir. En þessir eru kaflar bókarinnar:
Liggur vegurinn þangað (ág.—
sept. 1940). Gróður og Sandfok
(sept. ’41—maí ’42), er skiptist í
eftirfarandi kafla: Gömul kynni.
— „Það er ófrávíkjanleg sannfær-
ing mín, að kápan hafi verið úr
úlfaldahári". — „Hin linnulausa
þjáning". — Trúmál og stjórnmál.
— Lýðræði og einræði. — Aðstaða
og áhrif nazista og kommúnista
hér á landi. — Rússland. — „Hinn
heimspólitíski gjaldeyrir“. — Gróð-
ur og sandfok. —
Þessi upptalning ber með sér
hvers konar kýli það eru, sem höf-
undurinn stingur á og hve víða
hann kemur við. Á bók hans erindi
til allra, er eitthvað láta sig varða
bókmenntir og stjórnmál, og hún
á alveg sérstaklega erindi til
ungra rithöfunda, sem um skeið
hafa haldið, að vegurinn liggi
þangað, sem sandfokið hefur kæft
gróðurinn og tilveran er full af
bölmóð. J. Ey.
MILLI FJALLS OG FJÖRU
Framh. af bls. 94
að nefna vinnukonu „husassi-
stent“ í stað „tjenestepige", sem
hafði .leiðinlegan blæ frá fyrri
tímum. Svipaðri hugkvæmd þarf
að beita á íslandi, til þess að fólk,
sem vinnur einhver þjóðnýtustu
störf í landinu, geti notið sín með
fullkominni ánægju við störf, sem
ekki má vanrækja.
*
Setuliðið ameríska hefur haft í
herbúðunum mjög fullkomna ol-
íuofna, sem talið er að hiti af-
bragðsvel. Þykir sennilegt, að eftir
stríðið verði hráolía notuð mikið
til að hita miðstöðvar í sveitabæj-
um. Hráolía er mjög ódýr og flutn-
ingurinn langtum auðveldari held-
ur en á kolum. Mætti svo fara, að
olían bjargaði heimilishitun
sveitabæj anna þangað til raf-
magnið kemur.
*
Vöruaðdrættir frá útlöndum
gerast erfiðari, því lengra sem líð-
ur á stríðið. Forðabúr atvinnu-
rekanda í Englandi og Bandaríkj-
unum hafa tæmzt, og vinnuafli
þessara landa meir og meir snúið
að framleiðslu í þágu stríðsins.
Viðskiptamenn kaupfélaganna
hafa, eins og von er til, ekki verið
allskostar ánægðir, þegar nauðsyn-
lega hluti vantaði til heimilis-
þarfa. En hér tjáir ekki að deila
við dómarann. Sum búsáhöld, sem
nota þarf á hverju heimili, eru
farin að nálgast, að vera bannvara,
og verður það, þar til er framleiðsl-
an tekur að vaxa í skjóli ókomins
friðar. Það mun þess vegna happa-
ráð í hverj u heimili að spara meira
en venja er til marga þá hluti, sem
áður hafa verið auðfengnir, en ger-
ast nú ófáanlegir.
*
Þar sem Samvinnan er nú bæði
stærri og dýrari en áður verður
víða á landinu um nýja kaupenda-
samninga að ræða. Sums staðar
hafa kaupfélögin keypt tímaritið,
meðan það var minna, og dreift því
á þann hátt til félagsmanna. Nú
mun tæplega koma til, að það
skipulag verði haft. Þegar Sam-
vinnan er orðin stærsta tímarit
landsins og fjölbreyttast að efni,
verður kaupendatalan að byggjast
á því, hverjir vilji kaupa ritið og
borga það. Þar sem kaupfélag hef-
ur keypt Samvinnuna áður fyr, er
þess óskað, að kaupfélagsstjórinn
gefi öllum félagsmönnum kost á
að kaupa tímaritið og láti af-
greiðsluna sem fyrst fá lista yfir
nöfn þeirra, heimilisfang og póst-
stað.
97