Samvinnan - 01.03.1944, Blaðsíða 28

SAMVINNAN
3. HEFTI
eru aðeins notuð nútímahljóðtákn.
Af handritum má ráða, að þessi
tvenns konar œ hafa verið orðin
að einu hljóði snemma á 13. öld.
— Þá er og venja í Fornritaútg. að
skrifa p á undan t, til dæmis aptur,
hapt, án þess að þetta sé þó sam-
kvæmt uppruna. Þessu þótti mér
að sjálfsögðu rétt að breyta. Ein-
stök önnur afbrigði frá nútíma-
stafsetningu, sem haldið er í Forn-
ritaútg., hef ég og talið ástæðulaus,
t. d. að sleppa g úr einstökum orð-
um á stangli (mart f. margt), enn-
fremur að sleppa t í lýsingarhætti
þát., svo sem hefur sezk, þar sem
átti að skrifa setzk eða setzt, eftir
því hvort notað er st eða sk í mið-
mynd.
Njála er þá ekki færð til nútima-
máls, eins og Laxness hefur gert
með Laxdœlu og Hrafnkötlu?
Nei. Njála er alls ekki að neinu
leyti færð til nútímamáls, þótt á
henni sé nútímastafsetning, enda
er mál og stafsetning engan veg-
inn eitt og hið sama. Það væri t.
d. óhugsandi, að norrænt mál á
rúnasteinum frá 6. öld fengi nú-
tímamálseinkenni, þótt það væri
skrifað með nútímastafsetningu í
stað rúnaleturs. Þetta dæmi er tek-
ið svo langt aftur úr tímum til að
gera enn ljósara, hvað við er átt,
og vitanlega heldur málþróunin á-
fram eigi að síður, þótt enginn
stafsetning væri til né hefði verið
til.
Að mínum dómi var það líka
með öllu óþarft að færa Njálu til
nútíðarmáls, því að sé nokkuð það
í fornbókmenntum, sem lesendur
kynnu að hnjóta um sem torskilið,
er það ekki fyrst og fremst hinar
svo kölluðu fornu orðmyndir, held-
ur hitt, að orðaforðinn er að nokkru
leyti annar og setninga- og máls-
greinaskipun að nokkru frábrugð-
in því, sem nú gerist. En ætti að
fara að breyta orðaforða eða setn-
ingaskipun á fornritum, væru þau
vitanlega ekki sömu ritin framar,
heldur þýðingar, og má slíkt telj-
ast ritspjöll. Auk þess er ég sann-
færður um, að þjóðin metur forn-
bókmenntirnar mest og þykir vænst
um að fá þær í þeim búningi, sem
hún hefur vanizt þeim. — Bók-
menntasögulega og fræðilega hef-
ur það einnig talsvert gildi, að
menn kynnist bókmenntum hverr-
ar aldar í þeim búningi, er standi
sem næst málfari því, sem þær
voru upphaflega ritaðar á. T. d. eru
passíusálmarnir með ýmsum máls-
einkennum, sem frábrugðin eru
því, sem nú tíðkast. Fæstir mundu
þó vilja láta yrkja þá upp!
Hvað álitur þú um karp það og
deilur, sem orðið hafa um útgáfu
fornrita á svonefndu nútimamáli?
Þessu er þegar svarað að nokkru
leyti. En svo mætti virðast sem
sumir bókaútgefendur hafi nú orð-
ið eitthvert veður af því, að fólki
geðjist betur að fornritum í sín-
um upphaflega búningi. Má m. a.
minna á það, að tvær útgáfur, sem
nú eru í uppsiglingu, af Flateyjar-
öók og Heimskringlu munu báðar
eiga að koma út í svipuðum bún-
ingi og Njála, að því er mér hef-
ur skilizt.
Þeir, sem unna bókmenntum,
ættu að muna það, að sú stefna
hefur aldrei þótt heillavænleg að
snúa öllum bókum á barnamál
eða miða þær yfirleitt við skiln-
ing hinna skilningssljóustu.
Má um þessa baráttu segja, að
hún er að ýmsu leyti skyld baráttu
einstöku kennara á síðari árum
fyrir að skrifa kennslubækur á
barnamáli.
Mun Menntamálaráð og Þjóð-
vinafélagið hafa í hyggju að gefa
út fleiri fornrit?
Það veit ég ekki með vissu, en
mér hefur skilizt, að í ráði væri
að halda þessari útgáfustarfsemi
áfram. Mun og þeirri hugmynd
hafa skotið upp að bjóða þeim, sem
annazt hafa útgáfur fyrir Forn-
ritaútgáfuna, að vinna að tilsvar-
andi útgáfum fyrir Menntamála-
ráð og Þjóðvinafélagið.
Vœri þá ekki nœr að koma á
fullu samstarfi við Fornritaútgáf-
una?
Mér hefur verið sagt, að Mennta-
málaráð hafi leitað slíkrar sam-
vinnu við Fornritaútgáfuna, en
samningar ekki tekizt, hvað sem
valdið hefur. J. Ey.
Guðmundur G. Hagalín:
Gróður og sandfok. Víkings-
útgáfan, Rvk 1943. 235 bls.
Verð ób. kr. 25.00.
í bók þessari, sem mun vera rit-
uð á árunum 1940—1942, tekur
Hagalín sér fyrir hendur að kryfja
bókmenntabrask og andlega yfir-
ráðabaráttu íslenzkra byltingar-
manna til mergjar. Leiðir hann
postula þeirra og æðstu presta til
vitnis, þá Halldór Kiljan, Gunnar
Benediktsson og Kristinn Andrés-
son, lætur þá tala með eigin orð-
um sitt á hvað og hvern á móti
öðrum eftir því sem „línan“ hefur
sveigzt til, snúið upp á sig eða
hlaupið í göndul síðasta áratug-
inn.
Hinir íslenzku byltingapostular
hafa siglt beggja skauta byr í
andlegri valdastreitu, sem þeir
hófu hér á landi með stofnun út-
gáfufélagsins Máls og menningar.
Þeir hafa komið eins konar hring
í miðsnesin á nokkrum „borgara-
legum“ máttarstólpum og sveigt
þá til þjónustu við sig á margvís-
legan hátt: til ritstarfa, til undir-
skrifta undir fáránlegar áskor-
anir og erindi til Alþingis, til með-
stjórnar og meðábyrgðar í áróð-
ursbraski sínu o. s. frv.
Guðmundur Hagalín hefur gerzt
til þess fyrstur manna úr hópi
hinna atkvæðamestu skáldrita-
höfunda að benda á hið andlega
auðnuleysi, sem þessir menn
stefna út í. Hann sýnir með ljós-
um rökum, að hinir andlegu bylt-
ingamenn stefna ekki að and-
96