Samvinnan - 01.03.1944, Blaðsíða 5

3. HEFTI
SAMVINNAN
Tvenn úrræði munu verða boðin til úrbóta, þegar
útgerðin stöðvast. Kommúnistar munu bjóða þjóðnýt-
ingu útvegsins á kostnað ríkis og bæja. Hálfbræður
kommúnista úr hinum ýmsu borgaralegu flokkum
munu leggja til, að þjóðnýtingin verði grímuklædd. Á
yfirborðinu líti út fyrir að haldið verði áfram ein-
staklingsrekstri, en með ábyrgð ríkis og bæja. í báð-
um tilfellum er stefnt að því að geta um nokkurt skeið
haldið uppi taprekstri á útgerðinni, meðan verið er að-
eyða þjóðareigninni. Móti þessari skaðvænu stefnu
verða ábyrgir og þjóðhollir menn að fylkja sér um
sjálfsbjargarviðleiðina og fylgja trúlega kjörorðinu:
„Allt verður að bera sig“.
Ég hygg, að þegar hin fyrirsjáanlega stöðvun kem-
ur í atvinnu kaupstaða og kauptúna, þurfi ekki langt
að leita að bjargræðinu. Hlutaskipti eru aldagömul á
íslandi. Og í einum blómlegasta útgerðarbæ landsins,
Vestmannaeyjum, eru hlutaskipti þann dag í dag
hyrningarsteinn allrar útgerðar í bænum.
Þegar útgerðarmenn neita, • eftir verðhrunið, að
gera út skip og báta með fyrirsjáanlegt gjaldþrot
framundan e'ftir nokkrar vikur, þegar bankarnir neita
að lána sparifé almennings í fyrirsjáanlegan tap-
rekstur, og þegar stéttarfélög verkamanna neita al-
gerlega að lækka kaup og kröfur, þó að gullöldin sé
liðin hjá, þá er ekki um að villast, að atvinna við sjó-
inn er stöðvuð og það svo, að um munar. í þeirri kyrr-
stöðu, sem þá drottnar í atvinnumálum, er lítill vafi á,
að raddir heyrast um að bezt sé að minnka krónuna.
Ef kaupþiggj endur vilja óhjákvæmilega fá sömu
krónutölu fyrir vinnu sína, eins og meðan fjárstraum-
ar flutu til landsins frá ríkum þjóðum, þá megi leika
á kaupkröfufólkið, með því að fella krónuna eftir því
sem með þarf. En upplausnarlýðurinn myndi ekki
sætta sig við sömu krónutölu, heldur heimta hærra
kaup að sama skapi og myntin er minnkuð. Sú var
sagan í Þýzkalandi, þegar markið varð verðlaust og
allar innstæður landsmanna gereyddust. Eyðing krón-
unnar er eins og morfín-inngjöf, sem friðar og deyfir
litla stund. Verðfelling íslenzkrar krónu er eitt hið
mesta háskaráð, sem hægt væri að grípa til. í fram-
kvæmd yrði það sama og að eyða öllum innstæðum
íslendinga innanlands og utan, og skapa örvæntingu
í félagsmálum þjóðarinnar, sem seint yrði læknuð.
Þegar hjól útvegsins hefur stöðvazt um stund, sök-
um dýrtíðar, sem upplausnarlýðurinn hefur ekki vilj-
að lækna með frjálsum samtökum, þá getur opnazt
hlið að þeirri einu brú, sem fær er yfir straumröst
verðhækkunarinnar. Það er að koma á lögþvingaðri
samvinnu skipaeigenda, skipstjóra, vélstjóra, háseta,
fiskimanna og verkamanna í landi, sem vinna að út-
vegnum, um að starfa eftir hlutaskiptafyrirkomulag-
inu á þann hátt, að allt sé látið bera sig. Það sem út-
gerðin gefur í aðra hönd, er jafnað eftir fyrirfram á-
kveðnum reglum, milli allra, sem hlut eiga að máli.
Fordæmið er til frá Vestmannaeyjum, þó að hér komi
til greina stærri hlutföll, dýrari skip, meiri afli og
fleiri menn við sama fyrirtæki. En hugsjónin er hin
sama. Allir sem standa að sama skipi hjálpast að við
framleiðsluna. og skipta afrakstrinum eftir réttum
reglum. Þá uppsker hver maður eins og hann hefur
sáð. Þá er enginn arðrændur frá hálfu auðmagnsins.
Þá er brúuð gjá haturs og öfundar, sem annars skilur
verkamanninn og vinnukaupandann. Engin önnur
leið heldur en skipuleg hlutaskipti, í lögvernduðu
skipulagi, getur komið á friði í atvinnumálum ís-
lenzkra kauptúna og kaupstaða.
Kaupfélögin, sláturfélögin og mjólkurbúin ná nú
til svo að segja allrar framleiðslu í byggðum landsins
og að nokkru til útvegsins. Þar sem samvinnufélög
starfa, eru aldrei verkföll eða verkbönn, af því að
skipting atvinnuarðsins er gerð með fullu réttlæti. En
þar sem samkeppnin og sameignarstefnan þreyta leik
saman, er eilífur ófriður milli þeirra, sem standa að
sömu framleiðslu. Nú sem stendur telja kommún-
istar, að þeir geti, sökum dýrtíðarinnar, tekið fram-
leiðendur kverkataki. Svo mikið er víst, að verka-
mannasamtökin ná yfir mestallt verkafólk við sjáv-
arsíðuna, og að það heldur allvel saman, meðan lítið
reynir á, undir forustu kommúnista. Aftur á móti eru
atvinnurekendur tvístraðir, óvanir samtökum og
hafa ætíð beðið lægra hlut í skiptum við upplausnar-
lýðinn. Það er þess vegna ekki ósennilegt, sem
leiðtogar kommúnista gera ráð fyrir, að þeir geti al-
gerlega stöðvað útveginn, þegar verðhrunið kemur.
En þá kemur að miklum vanda, sem kommúnistar
eru ekki viðbúnir að leysa. Þeir bjóða taprekstur, og
ætla að eyða þannig efnum einstakra manna. En bæði
eru á því allmiklir annmarkar í framkvæmd, að ná
á þann hátt eignum annarra, og auk þess eru kom-
múnistar algerlega varbúnir að taka að sér stjórn á
rekstri alls landbúnaðar, útvegs, iðnaðar, verziunar og
siglinga. Þeir hafa hvergi byggt upp í nokkurri at-
vinnugrein. Þeir eiga enga forustumenn, sem hafa æf-
ingu við annað en að lama og veikja atvinnurekstur.
Þess vegna er kommúnistahreyfingin vígð ósigri, hve-
nær sem að því kemur að hún á að hafa forustu um
framleiðslumál.
í þjóðstjórnarflokkunum þrem eru nálega allir þeir
menn, sem sýnt hafa hæfileika til að standa fyrir
stjórn framleiðslunnar. í þeirri fylkingu eru margar
þúsundir samvinnumanna. Ef þ eir taka höndum
saman utan og ofan við flokkslínurnar, geta þeir
verið sterkasta aflið við að bjarga þjóðinni út úr
73