Samvinnan - 01.03.1950, Blaðsíða 2

Efnahagsþróunin og samvinnustefnan
EFNAHAGSÞRÓUN hins íslenzka þjóð-
félags hin síðari ár og afleiðing hennar
— gengisfelling krónunnar í sl. marz-mán.
— er vissulega alvarlegt íhugunarefni fyrir
sérhvern landsmann og ekki síður fyrir sam-
vinnumenn en aðra, enda þótt þessi þróun
hafi að verulegu leyti verið andstæð þeirri
stefnu, sem samvinnumenn vilja að ríki í
þjóðmálunum. Stefnubreytingin nú boðar og
margvísleg erfið úrlausnarefni fyrir sam-
vinnusamtökin og meðlimi þeirra.
Yfirlýst stefna valdhafanna er, að leita
aftur jafnvægis x þjóðarbúskapnum, hverfa
frá hallarekstri og óhagstæðum verzlunar-
jöfnuði til þess eftirsóknarverða ástands, er
framleiðslan er arðvænleg, greiðslujöfnuði
við útlönd er náð og þjóðfélagið getur haldið
áfram efnahagslegri uppbyggingu með traust
afkomuöryggi þegnanna að grundvelli og
hærri lífsstandard og meiri menningu að
leiðarsteini. Augljóst er þegar, að þessi veg-
ferð verður ekki hafin fyrirhafnar- né sárs-
aukalaust. Engu verður heldur um það spáð
nú, hversu langan tíma hún muni taka, né
heldur, hvernig þjóðinni muni farnast á leið-
inni milli einstakra áfanga. En lærðir menn
í hagvísindum segja okkur, að hægt sé að ná
á leiðarenda, ef þjóðin beri gæfu til þess að
sýna nauðsynlega samheldni við framkvæmd
viðreisnarráðstafananna og ef valdhafarnir
hafa vit og þroska til þess að stýra vegferð-
inni framhjá helztu torfærunum. En er fyr-
irheitna landið þá í rauninni eftirsóknar-
vert? Getur þjóðin, með góðri samvizku, þol-
að harða útivist í eyðimörkinni um sinn til
þess að fá að lifa áhyggjuminna lífi í græn-
um lundum jafnvægisbúskaparins síðar
meir?
FYRIR SAMVINNUMENN er það ákjós-
anlegasta þróunin í efnahagsmálum, að
sóknin að bættri afkomu og aukinni menn-
ingu sé stöðug og örugg, að hið efnahagslega
lýðræði, sem samvinnumenn keppa að, verði
sífellt fullkomnara, að traust manna á gjald-
miðlinum sé öruggt og vaxandi, að verðlag
neyzluvarnings sé stöðugt og félagshyggja
borgaranna stöðuglynd og hafi tækifæri til
þess að þroskast á eðlilegan hátt. Ekki þarf
að ræða það, að þetta hefur ekki verið þró-
unin hér á landi hin síðari ár. Sóknin að
bættri afkomu hefur ekki verið stöðug og
örugg. Hún hefur fremur minnt é stökk yfir
hindranir en örugga göngu upp bratta. Hið
efnahagslega lýðræði hefur ekki náð þeirri
fullkomnun, sem margir væntu að verða
mundi með þeim auknu fjármunum, sem
þjóðinni féllu í skaut á styrjaldarárunum. I
landinu hefur þróast efnahagslegt óréttlæti,
meira en nokkru sinni fyrr, að því Ieyti, að
bilið milli hinna fátækustu og ríkustu hefur
stórum lengst, enda þótt hin sára fátækt
fyrri tíma hafi verið hrakin á flótta. Traust
manna ó gjaldmiðlinum og viljinn til sparn-
aðar hafa farið þverrandi. Verðlag neyzlu-
varnings hefur verið óstöðugt, og afkoman
því óvissari en ella. Hinn fljóttekni gróði
striðsáranna hefur ekki orðið til þess að
þroska félagshyggju manna, heldur til þess
að veikja hana og byrgja mönnum sýn á
ágæti hinna smærri en öruggari árangra, sem
nást með samstarfi. Endalok þessarar þró-
unar hafa nú orðið gengisfelling krónunnar,
sem vissulega hefur í för með sér mikið
óréttlæti fyrir marga, enda þótt ekki skuli
dregið í efa að fram hjá þessu neyðarúrræði
hafi ekki verið unnt að sigla lengur. Við
upphaf framkvæmdar gengisfellingarlaganna
virðist augljóst að samvinnumenn yfirleitt
kjósa fremur þá leiðina, að vinna af heilhug
að því að þau nái tilætluðum árangri, heldur
en spyrna við fótum og stuðla þannig að
óframhaldi öryggisleysisins eða leiða yfir
sig efnahagslegt hrun, eins og sumir hag-
fræðinganna spó að koma muni, ef þessi til-
raun fer út um þúfur. Þótt fyrirhöfn og sárs-
auki sigli í kjölfar gengisfellingarinnar,
munu samvinnumenn sætta sig við það um
sinn, ef þeir telja, að stefnt sé til öryggis og
hollari lífsvenja í þjóðfélaginu.
OAMVINNUSTEFNAN hefur aldrei reynt
^ að vinna sigra sína með skyndiáhlaup-
um eða stórum stökkum. Vegna þess að
skipulag hennar er fullkomlega lýðræðislegt,
verða efnahagsleg átök á hennar vegum og
félagsþroski meðlimanna að haldast í hend-
ur. Samvinnusamtökin hafa aldrei hugað á
uppgrip fyrir tilverknað óvæntra happdrætt-
isvinninga né náttúrufyrirbæra. Þau hafa
lagt meginkapp á að gera sem mest úr hverri
krónu í hendi neytandans og framleiðand-
ans. Þau hafa viljað styrkja meðlimi sína til
sjálfsbjargar með því að sameina krafta
þeirra. Þau hafa viljað leggja fram sinn skerf
til þess að tryggja efnahagsgrundvöll þann,
sem alþýða landsins stendur á. Af öllu þessu
leiðir, að það er eðlilegt og sjálfsagt, að sam-
vinnumenn vilji vinna að því, að þjóðarbú-
skapurinn í heild komizt sem fyrst aftur á
jafnvægisgrundvöll eftir vegvillur styrjald-
aráranna. Samvinnumenn munu og gera sér
nokkrar vonir um það, að hin nýja vegferð,
sem nú er hafin, muni leiða til þess að aflétt
verði sem mestu af haftaböli því, sem þjáð
hefur verzlun og framleiðslu landsmanna
undanfarin ár, og hefur verið hinn mesti
fjötur um fót öllu samvinnustarfinu í land-
inu. Með frjálsari aðstöðu munu samvinnu-
félögin betur fær en nú er að gegna því hlut-
verki, að útvega félagsmönnum sínum góðar
vörur fyrir eins lágt verð og unnt er, og þau
munu, enn sem fyrr, verða raunhæfasta og
gagnlegasta verðlagseftirlit almennings í
landinu. Tímar þeir, sem nú fara í hönd,
gera slíkt frjálst verðlagseftirlit e. t. v. þýð-
inugarmeira en fyrr. Með þrengri efnahags-
legri aðstöðu nú um sinn, mun almenning-
ur í landinu og sjó það betur en ella, hvers
virði það er að hafa aðgang að verzlunar-
skipulagi samvinnusamtakanna og þeim
sparnaði fyrir neytendur, sem það felur í
sér.
AU MIKLU efnahagslegu vandamál, sem
þjóðin á nú við að stríða, eru ekki kom-
in að bæjardyrum hennar fyrir tilverknað
samvinnumanna eða þeirrar stefnu, sem þeir
hafa haldið fram. En það er til einskis að
sakast um orðinn hlut eða deila um það,
hvernig þjóðin hafi farið að því að leiða
þennan vanda yfir sig. Aðalatriðið er að
læra af reynslunni. Menn sjá það nú, að eðli-
leg, efnaleg þróun er farsælust, og sú þróun
þarf að hvíla á jafnvægi í þjóðarbúskapn-
um. Samvinnusamtökin munu stuðla að því
af fremstu getu, að vegferðin til þess jafn-
vægis reynist sem auðsóttust.
í STUTTU MÁLI
Konsumentblaðið í Helsingfors birti 15.
febrúar sl. allýtarlega grein um íslenzk sam-
vinnumál og var greinin endursögn á mjög
ýtarlegri grein um þetta efni, sem Baldvin
Þ'. Kristjánsson, erindreki SÍS, ritaði í norska
tímaritið „Kooperatören" á sl. hausti. Fylgdu
þeirri grein margar góðar ljósmyndir frá
samvinnustarfinu hér. Sænska tímaritið
„Vár Tidning“ birti einnig grein um sam-
vinnuhreyfinguna á Islandi í janúar, og var
sú grein byggð á frásögn Baldvins. Greinin í
norska timaritinu virðist hafa vakið mikla
— og verðskuldaða — athygli m. a. meðal
þýzkra samvinnumanna, sem hafa óskað
nánari kynna af íslenzkum samvinnumálum
eftir lestur greinarinnar.
SamvinnuilokkuTÍnn brezki — The Coop-
erative Party — sem var í kosningabanda-
lagi við Verkamannaflokkinn í þingkosn-
ingunum í Bretlandi í febrúar sl., tapaði 5
þingsætum í kosningunum, hlaut 18 þing-
menn kjörna, en hafði 23.
SAMVINNAN.
Vegna hækkaðs pappírsverðs og annarra
kostnaðarliða, hefur verið ákveðið að
hækka verð Samvinnunnar í kr. 25,00 ar-
ganginn. Ritið er eigi að síður enn ódýr-
asta tímarit landsins.
SAMVINNAN
Útgefandi:
Samband íslenzkra
samvinnufélaga
Ritstjóri:
Haukur Snorrason
Afgreiðsla:
Hafnarstræti 87,
Akureyri Sími 166
Prentverk
Odds Björnssonar
Kemur út einu
sinni í mánuði
Árgangurinn kostar
kr. 25.00
44. árg. 3. hefti
Marz
1950
2