Samvinnan - 01.03.1950, Blaðsíða 15

Hvernig starfar rithöfundurinn þann
tíma, sem hann situr ekki
við skrifborðið?
„Fyrst er að kynnast fólki. Eg skipa
fólki ekki í flokka, en stundum segi
eg við sjálfan mig, að þarna sé ef til
vill eitthvað, sem eg geti notað ein-
hvern tíman. Rithöfundar „taka“ ein-
hvern, sem þeir þekkja, sem undir-
stöðu sögupersónu, þeir breyta þessari
undirstöðu með sinni eigin reynslu
og þekkingu og skapa loks persónuna
þannig, að hún líkist fyrirmyndinni
aðeins að óverulegu leyti. Sumir rit-
höfundar halda því fram, að þeir búi
sögupersónurnar til, að þær stökkvi
fullskapaðar út úr höfði þeirra, en eg
trúi því ekki.
Á meðan eg man, eg ráðlegg rit-
höfundum að forðast félagsskap ann-
arra rithöfunda og eyða heldur tíma
sínum með því, sem kalla mætti hrá-
efnið. Rithöfundur á að vera á ferð-
inni eins mikið og hann mögulega
getur. Á ferðalögum mínum hripa eg
niður hjá mér, hvernig hlutir og fólk
lítur út. Það er mjög mikilsvert að
skrifa niður hjá sér eitt og annað og
halda því stöðugt áfram. Þegar mér
dettur í hug kjarninn í einhverju
söguefni, skrifa eg það niður hjá mér,
og stundum líða mörg ár, áður en eg
raunverulega skrifa söguna.
Þér hafið ef til vill heyrt getið um
söguna um Montdrago lávarð. í þrjá-
tíu ár var eg annað veifið að skoða
blaðið, sem eg hafði upphaflega ritað
hugmyndina á, en alltaf hætti eg við
að skrifa söguna, af því að mér virt-
ist það mundi svo erfitt. En dag nokk-
urn ákvað eg loksins að reyna, og út-
koman varð sæmileg. Sagan er orðin
allkunn. Sama er að segja um söguna
„The Colonel’s Lady“, sem kvikmynd-
uð hefur verið. Eg fann nokkra punkta
á blaði hjá mér eitt sinn, er eg var að
leita að einhverju öðru, þetta blað var
fjörutíu ára gamalt, en eg ákvað að
reyna að skrifa söguna, og það tókst
sæmilega vel.“
Hvaða stíl á rithöfundurinn
að tileinka sér?
„Að skrifa skýrt og einfaldlega hef-
ur verið mín stefna, og það kostar mik-
ið erfiði. Það er nú svo með mig, að
hinn einfaldi og óbrotni stíll á bezt
við mig. Þegar eg byrjaði að skrifa,
gerði eg langan lista með löngum, lit-
skrúðugum og einkennilegum orðum,
en einhvern veginn tókst mér aldrei
að koma þeim að. Sumir rithöfundar
nota litskrúðugan stíl, er þeir segja
sögu, en mér virðist hinn einfaldi hátt-
ur henta betur ensku máli. Og þegar
allt kemur til alls, er ekkert nýtt í því
að skrifa. Allar sögur hafa í raun og
veru þegar verið sagðar. Allt og sumt,
sem maður getur gert, er, að segja sög-
urnar eins og þær koma manni fyrir
sjónir, út frá manns eigin sérkennileg-
heitum.“ Hvernig á að segja sögu?
„Þannig, að athygli lesandans sé vak-
andi. Það er allt og sumt, sem sögu-
kjarni er — þessi sögukjarni, sem svo
margir nútíma rithöfundar virðast
fyrirlíta — en aðalatriðið er þráður,
sem athygli lesandans fylgir. Raunar
er aðeins um þrjá hugsanlega þræði
að ræða. Einn líkist hitakorti sjúklings
á spítala, eins og Dickens-saga, þar
sem eitthvað gerist í lok hvers fram-
haldskafla, miðað við birtingu í tíma-
riti mánaðarlega, og þetta „eitthvað”
þarf að vera nægilega athyglisvert til
þess að lesandinn kaupi næsta hefti
tímaritsins. Annar þráðurinn er, þeg-
ar sagan heldur áfram beina braut og
uppávið, unz hún er búin, eins og
leynilögreglusaga, sem er lokið þegar
morðinginn er orðinn sannur að sök.
Þriðji þráðurinn er eins og hálfhring-
ur, þar sem sagan byrjar rólega, held-
ur áfram stígandi, en endar aftur ró-
lega. Klassískt dæmi um slíka sögu er
„Madame Bovary". Rithöfundur verð-
ur alltaf að hafa það í huga, að hann
er að reyna að fá lesendur til þess að
trúa sögu sinni. Þegar lesendur trúa
ekki frásögninni, er sagan búin að
vera. Margar góðar bækur hafa farið
í hundana vegna þess að þetta hefur
skort....
Jafnframt því, sem höfundurinn
reynir að fá lesendur til þess að trúa
frásögninni, verður hann að auka
ílöngun þeirra að lesa meira og gera
þá áfjáða að halda áfram. í enskum
bókmenntum hefur þessu marki verið
bezt náð í sögum Jane Austin. Eg
fletti blöðunum með ákefð til þess að
vita, hvað næst gerist. Vitaskuld gerizt
ekkert, en samt verð eg að flýta mér
að fletta blaði. Jafnvel á meðan eg er
niðursokkinn í söguna, velti eg þeirri
spurningu fyrir mér, hvernig hún fari
að þessu. Svarið, og ráðlegging mín til
verðandi rithöfunda, er, að Jane
Austin hafi tekizt að smita lesendurna
þannig vegna þess, að hún sjálf trúði
algerlega á raunveruleika persóna
sinna og athafna þeirra.
Er til eitthvert sérstakt „tema", sem gott
er fyrir nýgæðinginn að byrja á?
„Byrjandinn á að byrja á því, sem
hann þekkir. Vegna reynslu minnar
sem læknanemi skrifaði eg bókina
„Liza frá Lambeth“, sem kom út þegar
er var 23 ára. Bezti efniviðurinn fyrir
flesta unga höfunda er minningar
þeirra frá barnæsku. Maður sér aldrei
neinar persónur síðar á lífsleiðinni
eins ljóslifandi og þær, sem eru tengd-
ar bernskuminningunum....
En eg óska ekki neinum byrjanda
þeirrar heppni og viðurkenningar,
sem féllu mér í skaut fyrir „Lizu frá
Lambeth". Strax á eftir sigldi eg suð-
ur á Spán og settist þar að sem rithöf-
undur. Eg skrifaði þrjár eða fjórar
skáldsögur, sem voru einskis verðar.
Þar fór forgörðum góður efniviður,
sem eg hefði síðar getað smíðað eitt-
hvað gagnlegt úr. . . .“
Hvað um þjóðfélagskenningar sem
uppistöðu í skóldverki?
„Áróðursskáldrit verða oft til fyrir
ósk höfundanna að koma á þjóðfélags-
legum endurbótum og fyrir ást þeirra
á mannkyninu. Enda þótt eg hafi sam-
úð með slíkum viðhorfum, held eg
það mjög ólíklegt, að þau hjálpi til
að skapa góð skáldverk. Dickens skrif-
aði út frá slíkum sjónarmiðum á
stundum. „Hard Times“ er ólesandi
bók, en „David Copperfield" er enn
í dag töfrandi.
Allir rithöfundar verða fyrir þeirri
freistingu einhvern tíman á ævinni,
að skrifa blaðamannaskáldsögu. Það
misskilningur að halda, að nokkuð
varanlegt verði framleitt á þann hátt.
Það veltur á útlistingunni á skapgerð
fólksins og því, sem fólkinu við kem-
ur, hvort sagan heldur vinsældum eða
ekki.
Eg játa gjarnan, að eg hef ekki verið
krossferðariddari um mína daga. Eg
hef talið mitt hlutverk að segja frá.
Síðan eg varð þrítugur, hef eg þurft
að skrifa skáldsögu á ári til þess að
afla mér fjár til lifibrauðs. Eg hef að
verulegu leyti skrifað mér sjálfum til
skemmtunar, og það hefur nú farið
(Framh. á bls. 29)
15