Samvinnan - 01.03.1951, Blaðsíða 6

Mihilvccguslu viöburdirnir i sögu islcnzkra ut-
anrikismála síÖasta áratuginn eru tvimaUalaust
Ijátttakan i sameinuðu þjóðunum og Atlant.s-
hajsbandalaginu. Að ojan scst Bjarni Benedikts-
son ulanrikisráðherra undirrita Atlantshafssátt-
málann, og að ncðan Thor Thors sendiherra
undirrita sáttmála sameinuðu þjóðanna. Gcgnt
honum situr belgiski stjórnmálamaðurinn
Hcnri Spaak.
Ráöherrar, sem farið hafa með' utan-
ríkismál:
Jón Magnússon, 191S—22.
Sigúrður Eggorz, 1922—24,
Jón Magnússöh, 1924—26.
Jón 1‘orláksson, 1926—27,
Tryggvi Þórhallsson, 1927—32,
Ásgeir Ásgeirsson, 1932—34,
Haraldur C.uðniundsson, 1934—38,
Hermann Jónasson, 193S—39,
Stefán Jólt. Stefánsson, 1939—40.
Utanríki'sráÖherrar:
Stefán Jóli. Stefánsson, 1940—42,
Ólafur Tliors, 1942,
Vilh'jálmur Þór, 1942—44,
Óiafur Thors, 1944—47,
lljarni Ilenediklsson, 1947 og siðan.
svo sem með komu Jörundar hunda-
dagakonungs, stafaði það af þeirri ein-
földu ástæðu, að brezki flotinn var
önnum kafinn í styrjöld við Napóle-
on. Og brezkt herskip var það, sem
batt endi á það ævintýri.
í fyrri heimsstyrjöldinni bárust átök
stórveldanna langt rit á Atlantshaf,
þrátt fyrir flotaveldi Breta, en náðu
þó ekki til íslands, nema hvað sigl-
ingar landsmanna urðu fyrir skakka-
föllum. I síðari heimsstyrjöldinni var
tæknin, sérstaklega flugtæknin, orðin
svo fullkomin, að fjarlægðir mældust í
klukkustundum en ekki dögum. ís-
land var skyndilega komið í þjóðleið
milli heimsálfa, og var þannig dreg-
ið inn í hrunadans heimsveldanna.
Uv þeim leik virðist enn ekki aftur-
kvæmt, ef það verður nokkurn tíma,
og eru fslendingar ekki einir um þau
örlög.
Grundvöllurinn undir utanríkis-
stefnu íslendinga allt fram í síðari
heimsstyrjöld var hlutleysisyfirlýsing-
in lxá 1918. í þeirri yfirlýsingu fólst
ósk og von þjóðarinnar um að fá að
lifa óáreitt og óvopnuð í friði, utan
við allar deilur og styrjaldir. Sú ósk
býr enn í hjörtum landsmanna, en
vonin um að hún rætist hefur kuln-
að mjög, og þjóðin hefur orðið að
horfast í augu við staðreyndir, sem
vísa aðrar leiðir.
Þegar Bretar hernámu ísland í maí
1940, var því hernámi harðlega mót-
mælt af ríkisstjórninni í samræmi við
hlutleysisyfirlýsinguna. En aðeins
einu ári síðar höfðu þeir viðburðir
gerzt, sem leiddu til fyrsta skrefsins frá
þeirri stefnu. Snemma sumars 1941
var ríkisstjórninni tilkynnt, að Bret-
ar þyrftu að nota herlið sitt á íslandi
annars staðar, en Bandaríkjamenn
mundu lúsir til að taka við vörnum
landsins. Þá þótti ríkisstjórninni og
alþingi ógerningur að landið yrði
með öllu varnarlaust og hlyti örlög
Noregs og Danmerkur. Var því valinn
sá kostur að gera herverndarsamn-
inginn við Bandaríkin.
Með þessum samningi hófst náin
samvinna milli íslendinga og banda-
manna, sem þá voru, og eftir styrjöld-
ina við lýðræðisríki Vestur-Evrópu
og Norður-Ameríku. Hefur þessi
samvinna komið fram í þátttöku ís-
lendinga í sameinuðu þjóðunum og
margvíslegu öðru alþjóða samstarfi,
afstöðu til mála innan bandalagsins,
þátttöku í efnahagssamstarfi Evrópu-
landa, er byggist á Maishallaðstoð-
inni, greiðslubandalagi Evrópu, Ev-
rópuráði og síðast en ekki sízf At-
lantshafsbandalaginu.
Þetta eru þau skref, sem sex ríkis-
stjórnir liafa stigið, og notið til þess
stuðnings mikils meirihluta alþingis.
/ þessu felst utanrikisstefna íslend-
inga: Stuðningi við sameinuðu þjóð-
irnar og frið i heiminum d grundvelli
laga og réttar, stuðningi við félags-
öryggi, samvinnu við hinar vestrœnu
lýðrœðisþjóðir og sér i lagi Norður-
landaþjóðirnar.
Þessi utanríkisstefna hefur þó verið
bundin nokkrum skilyrðum, sem
markast af sérstökum aðstæðum ís-
lendinga. Þjóðin hefur ekki tekið upp
vopnaburð og hún neitaði í síðustu
styrjöld að segja nokkurri þjóð stríð
á hendur, þótt það gæti hraðað inn-
töku hennar í sameinuðu þjóðirnar.
Islendingar hafa síðan neitað að taka
á sig nokkrar skuldbindingar, er
helðu í för með sér vopnaburð.
I öðru lagi liafa íslendingar neitað
að leyfa hersetu í landi sínu á lriðar-
tímum, liafa synjað beiðni Banda-
ríkjanna um leigu á herbækistöðvum
til 99 ára, og tóku það fram við undir-
skrift Atlantshafssáttmálans, að þeir
teldu sig ekki skuldbundna til að leyfa
öðrum þjóðum að hafa her í landinu.
Island er því ekki aðeins vopnlaust
heldur algerlega óvarið land, og
hafa staðið um þetta nokkrar um
ræður undanfarna mánuði, hvort
sem þær kunna að vera undanfari
breytinga í þessum efnum eða ekki.
Um það liggja engar upplýsingar
fyrir.
ÓNÓGAR UPPLÝSINGAR.
Svo sem vænta má um jafn mikil-
væg mál, eru menn ekki á einni skoð-
un um stefnu og stjórn utanríkismál-
anna. Einn af fjórum stjórnmála-
flokkum landsins er algerlega á önd-
verðum meiði við þá stefnu, sem
fylgt hefur verið, og nokkur samtök
hafa verið um andstöðu gegn ein-
stökum atriðum hennar, svo sem þátt-
töku í Atlantshafsbandalaginu. Þá eru
til þau öfl í landinu, er \ilja ganga
allmiklu lengra á þeirri braut, sem
farin hefur verið, en gert er.
(Framh. á 23. siðu)
6