Samvinnan - 01.03.1951, Blaðsíða 14

(^rindreli S J).
Hefur flutt 308 ræður
fyrir 31990 manns
Islenzkir samvinnumenn höfðu
snemma góðan skilning á því, að þeim
var lífsnauðsyn að koma skoðunum
sínum á framfæri við sem flesta lands-
menn. Þeir lögðu því í öndverðu á-
herzlu á fræðslustarf hvers konar, og
liðu aðeins örfá misseri frá stofnun
fyrsta kaupfélagsins, þar til einn af
brautryðjendum þess hafði tekizt á
hendur fyrirlestraferð um félagssvæð-
ið og bar sú för ríkulegan ávöxt. Þessi
frumherji var Jón Jónsson í Múla,
ferð hans var um vestursveitir Suður-
Þingeyjarsýslu, og ávöxturinn varð
allveruleg áhrif á stofnun Svalbarðs-
eyrarfélagsins. Jón í Múla varð þann-
ig fyrsti erindreki íslenzku samvinnu-
félaganna.
Fleira gerðu Þingeyingar á vett-
vangi fræðslustarfseminnar, en nokkr-
um árum síðar var stofnað þing-
mannasambandið svokallaða (1895)
og var það nær eingöngu fræðslusam-
band. Þegar Samband íslenzkra sam-
vinnufélaga var stofnað, voru fræðslu-
málin enn hátt á baugi, og var hafizt
handa um útgáfu tímarits. Ekki var
þó starfi Jóns í Múla haldið áfram
fyrr en 1912, en þá var Sigurður Jóns-
son í Yztafelli fenginn til að ferðast
um landið og flytja fyrirlestra. Sig-
urður tókst þetta starf á hendur, enda
þótt hann væri kominn af léttasta
skeiði. Fór hann víða um land og
flutti erindi um samvinnustefnuna.
Þótti mönnum mikið koma til mál-
flutnings þessa bændahöfðingja, og
duldist engum, að hugur fylgdi máli,
er hann talaði. Varð mikill árangur
af starfi Sigurðar. Eftir að Sigurður
varð ráðherra, féll erindrekastarf nið-
ur að mestu um nokkurra ára bil. —
Þegar kom fram á þriðja tug aldar-
innar, réði sambandið tvo menn til
fyrirlestrastarfs. Voru það þeir sonur
Sigurðar, jón Sigurðsson í Yztafelli,
og Sigurður Jónsson skáld á Arnar-
vatni. Fór Jón víða 'um land og hélt
fyrirlestra og umræðufundi, og stóð
kaupmönnum slíkur stuggur af starfi
hans, að þeir söfnuðu ræðumönnum
og liði á fundi hans suma. Eftir ferðir
sínar skrifaði Jón hina kunnu hók,
„Land og lýður.“ Síðari fyrirlesarinn,
Sigurður á Arnarvatni, fór allmargar
ferðir víða um land, en svo fór, að
hann átti ekki heimangengt, og lögð-
ust þá þessi störf enn niður um skeið.
Nú líður fram yfir síðara stríð, unz
hugsað er til samfellds fyrirlestra-
halds á nýjan leik. Haustið 1946 var
ráðinn erindreki Sambandsins ungur
Vestfirðingur, Baldvin Þ. Kristjáns-
son frá Hnífsdal. Hóf hann fyrir-
lestraferðir sínar og annað útbreiðslu-
starf þá um haustið og hefur unmð
með atorku að þeim málurn síðan.
Nú eru breyttir tímar fyrir erind-
reka samvinnusamtakanna. Nú getur
hann oftast komizt landshorna á milli
á skömmum tíma, flugleiðis eða land-
veg, og hann hefur sér til aðstoðar
eitt stórvirkasta fræðslutæki nútím-
ans, kvikmyndirnar.
Baldvin hefur nú, á rösklega fjór-
um árum, haldið 316 fundi víðs vegar
um land, flutt 308 ræður og sýnt 642
kvikmyndir. Munu 31.990 manns hafa
sótt fundi þessa eða 101 að meðaltali.
Fundirnir hafa skipzt þannig á milli
landshluta, að 113 hafa verið haldnir
á Vesturlandi, 87 á Norðurlandi, 52 á
Austurlandi og 64 á Suðurlandi. Hef-
ur aðsókn að fundunum verið minnzt
15 manns, í annað skipti á deildar-
fundi KRON í Reykjavík og í hitt
skiptið í KoIIsvík í Rauðasandshreppi,
þar sem aðeins þrjú ból eru í byggð.
Fjölmennustu fundina hafa sótt yfir
300 manns, eitt sinn 400 að Lundi í
Axarfirði, 350 á Patreksfirði, 310 á
Vopnafirði og tvisvar 300 á Akureyri.
Umræðuefni Baldvins hafa verið
margvísleg, enda starfsenn og við-
fangsefni samvinnufélaganna orðin
ærið fjölbreytt. Haustið 1946 og árið
eftir talaði hann oftast um Fram-
kvæmdasjóð SÍS og verkefni hans,
milli 70 og 80 sinnum, álíka oft um
samvinnuttyggingar, 1948, og sýndi
hann þá kvikmyndina „Válstándet
brinner“ í hvert skipti, en hún sýnir
algengustu fyrirbrigði eldsvoða og
hvernig bezt er að snúast gegn þeirn.
Var það Ursta fræðslustarfsemi á veg-
um Samvinnutrygginga út á við. Þá
kynnti Baldvin 1949 fyrirhugaða
starfsemi „Andvöku“ sem líftiygg-
íngafélags á samvinnugrundvelli og
undirbjó fundi nýrra söfnunarum-
boðsmanna í öllum landsfjórðungum.
A síðastliðnu ári ræddi hann víðast,
að sérstaklegu gefnu tilefni, um
skattamál samvinnufélaganna, og
hefur þá verið drepið á helztu um-
ræðuefni erindrekans, en auðvitað eru
þau mörg fleiri. Hann flytur til dæmis
alloft söguleg fræðsluerindi á vegum
skóla og ýmissa félagssamtaka utan
samvinnuhreyfingarinnar, talar um
konurnar og samvinnusamtökin og
margt fleira, auk þess sem það hefur
fallið í hans hlut að halda fjölmargar
14