Fréttablaðið - 19.08.2009, Síða 8

8 19. ágúst 2009 MIÐVIKUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Ríkisstjórnin hefur setið í hundrað daga
FRÉTTASKÝRING
KOLBEINN
ÓTTARSSON PROPPÉ
kolbeinn@frettabladid.is
Hundrað dagar voru í gær
liðnir frá því að ríkisstjórn
Samfylkingarinnar og
Vinstri grænna tók við völd-
um. Ólíklegt er að nokkur
stjórn hér á landi hafi þurft
að takast á við jafn krefj-
andi verkefni; endurreisn
peningakerfis og uppbygg-
ingu samfélags í efna-
hagslegu hallæri. Stjórnin
setti sjálfri sér strax virkt
aðhald með því að birta 100
daga verkefnaskrá. Ekki
hefur tekist að ljúka öllum
verkefnum á skránni.
Ríkisstjórnin tók við völdum 10.
maí í Norræna húsinu. Staðsetn-
ingin var engin tilviljun, enda rík
áhersla á að verið væri að stofna
norræna velferðarstjórn. Sömu
flokkar sátu áður í minnihluta-
stjórn, en varla er hægt að segja
að þar hafi verið gerður eiginlegur
stjórnarsáttmáli, frekar verkefna-
skrá. Sáttmálinn sem kynntur var
í Norræna húsinu sló því tóninn um
hvert vinstriflokkarnir ætluðu að
stefna í stjórn landsins.
Viðamikil verkefni
Þegar ríkisstjórnin var mynd-
uð var tilkynnt að meginverkefni
hennar á sviði efnahagsmála væru
að ná aftur jafnvægi á rekstri rík-
issjóðs og endurreisa fjármála-
kerfið. Þá skyldi ná þjóðarsátt um
lykilmarkmið og viðamiklar efna-
hagsráðstafanir, auk þess að ná
sátt við nágrannalönd eftir hrun
fjármálakerfisins.
Óhætt er að segja að það síðast-
nefnda hafi verið nokkuð snúið verk-
efni og í raun sér ekki fyrir endann
á því. Icesave-samningarnir tóku
lengri tíma en ríkisstjórnin ætl-
aði í fyrstu og eru í raun ekki enn
frágengnir. Þingið á eftir að sam-
þykkja frumvarp um samningana
og enn er óvíst hvernig viðsemjend-
ur taka þeim fyrirvörum sem ljóst
er að settir verða.
Ríkisstjórnin gaf það út í gær að
hún hefði komið 42 af 48 verkefn-
um á 100 daga listanum til fram-
kvæmda. Rétt er að geta þess að
ekki eru allir sammála þessari
túlkun. Á heimasíðunni fact.is er
talið að enn sé tíu verkefnum ólok-
ið. Þar greinir menn á um hve langt
sé komið í endurfjármögnum banka
og ýmis fleiri atriði.
Af þeim verkefnum sem ríkis-
stjórnin viðurkennir að séu á eftir
áætlun tengist eitt Icesave-deil-
unni; önnur endurskoðun áætlunar
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Hvað
hin verkefnin varðar hafa tíma-
setningar einfaldlega ekki stað-
ist, eða ákveðið hefur verið að fara
aðrar leiðir.
Hrikt í stjórnarstoðum
Óhætt er að segja að reynt hafi
á samheldni ríkisstjórnarinnar í
tveimur stórum málum í sumar;
aðildarumsókn að Evrópusamband-
inu og ríkisábyrgð vegna Icesave.
Í bæði skiptin náði ágreiningur-
inn inn að ríkisstjórnarborðinu og
um tíma var ekki útséð um hvort
stjórnin lifði.
Jón Bjarnason, sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra, greiddi
atkvæði gegn ESB-umsókninni.
Í stjórnarsáttmálanum segir:
„Flokkarnir eru sammála um að
virða ólíkar áherslur hvors um sig
gagnvart aðild að Evrópusamband-
inu og rétt þeirra til málflutnings
og baráttu úti í samfélaginu í sam-
ræmi við afstöðu sína og hafa fyrir-
vara um samningsniðurstöðuna
líkt og var í Noregi á sínum tíma.“
Þrátt fyrir þetta má fullyrða að
sú staðreynd að ráðherra í ríkis-
stjórninni greiddi atkvæði gegn
frumvarpi utanríkisráðherra hafi
farið illa í Samfylkinguna. Hún
skók stoðir samstarfsins en þær
stóðu þó styrkar eftir.
Icesave-málið var erfiðara og
um tíma leit út fyrir að stjórnin
spryngi á því. Átökin voru á milli
flokka og innan Vinstri grænna og
leiddi Ögmundur Jónasson heil-
brigðisráðherra andstöðu nokkurra
þingmanna Vinstri grænna. Raun-
ar er ekki enn útséð um hvernig
málið fer á þingi, þó að mikið megi
breytast til að það njóti ekki meiri-
hlutastuðnings.
Hvað sem orðum forystumanna
Vinstri grænna líður er ljóst að
þrefið reyndi á samstarf þeirra.
Þá mun mörgum Samfylkingar-
manninum hafa brugðið við þá
staðreynd að enn einu sinni væri
hörðustu andstöðuna við ríkis-
stjórnina að finna hjá ráðherrum
samstarfsflokksins.
Samið um stöðugleika
Meðal þeirra áfanga sem ríkis-
stjórnin hefur náð eru samningar á
vinnumarkaði; stöðugleikasáttmál-
inn. Í honum er sett hámark á halla
ríkissjóðs og verðbólgu og viðmið
á launahækkanir. Þá er kveðið á
um hvernig vinna skuli á fjárlaga-
hallanum; árin 2009 til 2011 verði
skattar ekki meira en 45 prósent af
þeim aðgerðum sem gripið er til.
Hinu sé náð með niðurskurði.
Gagnrýni
Ríkisstjórnin hefur ekki farið var-
hluta af gagnrýni þessa 100 daga.
Sumum hefur þótt nóg um spun-
ann sem glitti í við myndun henn-
ar. Þannig hafi það lítt hitt í mark
að þrátyggja að um norræna vel-
ferðarstjórn væri að ræða og það
að halda fyrsta ríkisstjórnarfund-
inn á Akureyri hafi verið mis-
heppnað fjölmiðlabragð. Þá hafa
margir gagnrýnt að stjórnin hafi
einblínt á bankakerfið og atvinnu-
lífið, en sú „skjaldborg um heim-
ilin“ sem lofað var að slá upp sé
orðin tóm.
Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnar-
innar segir að ríkisstjórnin muni
beita sér fyrir „opinni stjórnsýslu,
auknu gagnsæi og lýðræðisumbót-
um“. Það er því að sönnu kaldhæðn-
islegt að helsta umkvörtunarefni
stjórnarandstæðinga undanfar-
ið hefur verið að fá ekki nægan
aðgang að gögnum um mikilvæg
mál. Að sönnu hafa stjórnarliðar
borið þær ásakanir af sér, en það
hefur ekki slegið á gagnrýnina.
Hundrað dagar í hallærinu
SAMAN Í STRÍÐU Þau Jóhanna Sigurðardóttir og Steingrímur J. Sigfússon fengu ekki marga hveitibrauðsdaga eftir að ríkisstjórnin
tók til valda. Stjórnin hefur þurft að takast á við fjölda erfiðra verkefna og ljóst er að enn fleiri slík eru fram undan. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON
FJÖLDI HINDRANA ER FRAM UNDAN
UMDEILDIR Jón Bjarnason og Ögmund-
ur Jónasson hafa báðir, í mismiklum
mæli þó, sett sig gegn vilja félaga sinna í
ríkisstjórn. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Vel að verki staðið
„Ríkisstjórnin hefur staðið
í miklum ólgusjó og ef
allrar sanngirni er gætt
hefur hún staðið vaktina
sæmilega miðað við allar
aðstæður,“ segir Úlfar
Hauksson, stjórnmála-
fræðingur við Háskólann
í Reykjavík. Hann vísar í
lista yfir þau verkefni sem
ríkisstjórnin hefur unnið á
100 dögum og segir vel að
verki staðið að hafa náð
að uppfylla hann að mestu
miðað við aðstæður.
Úlfar segir stóru málin varða ESB og Icesave. Andstaða
innan Vinstri grænna við málin hafi viðhaldið mýtunni um
villta vinstrið. Allar væringar í kringum þetta hafi skapað
titring á stjórnarheimilinu og það veiki stjórnina þegar
stórkanónur eins og Ögmundur og formaður þingflokksins
tali gegn máli stjórnarinnar. Þá sé eftirtektarvert að Jón
Bjarnason hafi greitt atkvæði gegn stjórninni um ESB og
Úlfar telur að stjórnin hefði sprungið hefði það mál fallið.
„Heilt yfir hefur stjórnin staðið sig vel, ef allrar sanngirni
er gætt.“
Ótti við almenningsálit
„Ég get ekki séð að við
séum mikið í öðrum
sporum en fyrir 100
dögum og það á eftir
að klára mörg mál. Mér
finnst ótti við ákvarð-
anatöku vegna almenn-
ingsálits hafa hamlað
stjórninni,“ segir Katrín
Pétursdóttir, forstjóri
Lýsis hf.
Katrín segir banka-
starfsemi enn vera að
miklu leyti lamaða og
vextir séu þannig að
ekki sé hvetjandi fyrir atvinnulífið.
„Til lengri tíma litið hljóta allir að geta verið sammála
um að það þarf að hlúa að atvinnulífi og útflutnings-
greinum til að skapa tekjur. Mér finnst að leggja mætti
meiri áherslu á að koma þessum hlutum í lag og banka-
kerfinu, til að hægt sé að skapa meiri tekjur. Það er stóra
málið í þessu.“
Katrín segir menn ekki mega óttast almenningsálit;
það sé eitt og sér orðið vald í samfélaginu sem geti
hamlað nauðsynlegri ákvarðanatöku.
ERFIÐ VERKEFNI OG MIKLU ÓLOKIÐ
ÚLFAR HAUKSSON KATRÍN PÉTURSDÓTTIR
Ríkisstjórnin hefur vissulega hlotið sína eldskírn og
staðist ágjöfina. Heimildarmönnum blaðsins ber
ekki saman um hvaða áhrif þróun mála hefur haft
á samstarfið.
Þær raddir heyrast að Jón Bjarnason muni eiga
erfitt uppdráttar innan stjórnarinnar, en ljóst er að
Samfylkingin mun ekki geta sett Vinstri grænum
neina afarkosti í þeim efnum. Þá munu viðbrögð
Hollendinga og Breta við þeim fyrirvörum sem
Alþingi mun setja við ríkisábyrgð vegna Icesave,
sem eru gerðir að undirlagi Ögmundar Jónassonar,
geta haft áhrif á samstarfið. Kalli þeir á nýja samn-
inga er ljóst að kastast mun í kekki á ný innan
stjórnarinnar.
Af nægum málum er að taka sem reyna munu
á ríkisstjórnina. Stærsta málið fram undan er
fjárlögin, sem lögð verða fram í byrjun október.
Ramminn utan um fjárlögin var að mestu leyti
settur í júní, en það þýðir ekki að vinnan verði
átakalaus. Ljóst er að sumum þykir boginn of hátt
spenntur þegar kemur að niðurskurði í velferðar-
málum, ekki síst í heilbrigðiskerfinu. Það gæti því
komið til átaka þegar kemur að fjárlögum um hvar
og hvernig á að skera niður.
Ákvæði stöðugleikasáttmálans um hve hátt
hlutfall niðurskurðar megi verða sníður mönnum
nokkuð þröngan stakk. Þá setur efnahagsáætlunin,
sem unnin var í samstarfi við Alþjóðagjaldeyr-
issjóðinn, mönnum einnig skorður um hvernig
ríkisútgjöld verða í allra nánustu framtíð.
Stjórnarsáttmálinn er mjög ítarlegur, til muna
ítarlegri en stjórnar Samfylkingar og Sjálfstæðis-
flokks svo dæmi sé tekið, og leggur línurnar í þeim
verkefnum sem þarf að vinna. Í ýmsum málum
mun þó reyna á samstarf flokkanna, svo sem
þegar kemur að umsýslu og eigendastefnu þeirra
fyrirtækja sem verða í ríkisumsjá.
Þá skiptir máli hvernig gengur í viðræðum við
Evrópusambandið. Það getur orðið stjórninni
erfitt verði samningar bornir undir þjóðaratkvæði
á kjörtímabilinu. Þá mun reyna á ákvæðið um að
flokkarnir megi berjast hvor fyrir sinni skoðun og
gæti haft áhrif á samstarfið að samherjar takist á í
jafnviðamiklu máli.
Þá má nefna að stjórnkerfisbreytingar eru fram
undan og stefnt er að fækkun ráðuneyta. Slíkt er
oftar en ekki fallið til að hrista upp í fólki. Ljóst er
hins vegar að vilji er til samstarfs um komandi ár.