Samvinnan - 01.09.1975, Blaðsíða 11

Daglegt brauð á Grænlandi
• Tvær ungar stúlkur,
fimmtán og tuttugu og
þriggja ára, létust sömu nótt-
ina úr áfengiseitrun. Þetta
gerðist í vesturgrænlenzkum
bæ, þar sem fullorðnir íbúar
eru í kringum sexhundruð og
geta valið um þrjá útsölustaði
áfengis...
• í Godháb, höfuðstað
Grænlands, fannst nakin
kona látin í snjónum. Ölóður
maður hafði myrt hana ...
• Ölvaður ungur maður
særðist lífshættulega, þegar
drykkjufélagi hans sparkaði í
höfuð hans. Orsökin var sú,
að hann fann ekki frakkann
sinn...
Þessi þrjú dæmi eru tekin
af handahófi úr grænlenzkum
blöðum, en listinn yfir afbrot
og glæpi framda í ölæði er
næstum endalaus. Svona er
veruleikinn bak við þær tölu-
legu upplýsingar, sem Jörgen
Fleischer styðst við í grein
sinni.
Grænlendingar eiga við mörg
vandamál að striða, en ekkert
þeirra er jafnalvarlegt og áfengis-
vandamálið. í kjölfar aukinnar á-
fengisneyzlu hafa fylgt alls konar
félagsleg vandamál önnur. Slysum
hefur fjölgað — sömuleiðis þjófn-
uðum, morðum og æ fleiri sýkjast
af kynsjúkdómum. Jörgen Fleis-
cher, höfundur eftirfarandi grein-
ar um áfengisvandamálið á Græn-
landi — er ritstjóri grænlenzka
blaðsins Atugagdliutit/Grænlands-
póstsins.
Árið 1954 var áfengi gefið
frjálst á Grænlandi. Það varð
upphaf heitra umræðna, sem
enn er haldið áfram af fullum
krafti bæði í útvarpi og blöð-
um. Því hefur verið haldið
fram í ræðu og riti, að áfengis-
neyzlu Grænlendinga megi
kalla þjóðarsjúkdóm; að meiri
hluti vandamálanna á Græn-
landi eigi rætur að rekja til
áfengisneyzlu, og tæpast nokk-
ur þjóð í heiminum stríði við
jafn mikið áfengisböl og Græn-
lendingar. Þjóðkjörnir fulltrú-
ar hafa einnig fjallað um mál-
ið. Grænlenska landsráðið hef-
ur haft afskipti af áfengismál-
inu á hverju ári frá árinu 1955,
en lausnin er engu nær.
• BRJÁLÆÐI SAMKVÆMT
LÖGUM
Þegar árið 1958 var ástandið
orðið svo alvarlegt, að Preben
Smith, þáverandi landlæknir,
lagði fram eftirfarandi athuga-
semdir:
Því er haldið fram, að ekki
sé drukkið meira á Grænlandi
en í Danmörku. Við því er að-
eins hægt að segja, að það
skiptir ekki mestu máli. Áhrif
áfengisneyzlunnar eru það sem
naáli skiptir. Glæpum fjölgar
samkvæmt upplýsingum dóms-
valda. Á hverjum degi segja
blöðin frá viðbjóðslegum glæp-
um, sem drukkið fólk fremur.
Valdbeitingar, morð og lífs-
hættulegar árásir á óviðkom-
andi fólk og maka eru að verða
daglegt brauð. Kynferðisleg
misnotkun barna er orðin svo
algeng að hún virðist ekki
lengur hafa þau áhrif, sem
hún ætti að hafa. — Kynsjúk-
dómar eru mörg hundruð sinn-
um algengari en í Danmörku.
Dauðaslys eru um það bil sex
sinnum algengari en í Dan-
mörku.
Frjáls aðgangur að áfengi á
Grænlandi er brjálæði, löglegt,
viðurkennt af ríkinu og skatt-
skylt, sagði landlæknirinn í
lok álitsgerðar sinnar.
Þessi harða ádrepa kom ekki
ulveg heim og saman við
skýrslu, sem lögð var fram árið
eftir. í henni var því haldið
fram, að áfengisneyzla á Græn-
landi hefði hvorki í för með sér
félagsleg né efnahagsleg vanda-
mál, þar sem skaðleg áhrif á-
fengis kæmu fyrst og fremst
niður á ákveðnum stöðum, fjöl-
skyldum og einstökum mönn-
um.
Þó kom það fram í skýrsl-
unni, að áfengisneyzla hafi
aukizt um tíu prósent fyrstu
fjögur árin eftir að skömmtun
var hætt. Árleg neyzla á íbúa
fimmtán ára og eldri var 8,2
lítrar af hreinum vínanda, eða
helmingi meiri en í Danmörku.
• FIMMTI HVER NEYTTI
ÁFENGIS í ÓHÓFI
Niðurstöður næstu skýrslu
voru allt aðrar. Hún var byggð
á rannsókn, sem fram fór árið
1970 og náði til 2000 manns á
767 heimilum. Rannsóknin
leiddi ótvírætt í ljós, að áfengi
var orðið mikið vandamál á
Grænlandi. Greinilegt sam-
band virðist vera milli áfengis-
neyzlu og ýmissa félagslegra
vandamála. Samkvæmt skýrsl-
unni voru 19 prósent þeirra
fullorðinna, sem rannsóknin
náði til óhófsdrykkjumenn og
6 prósent ofdrykkjumenn. 38%
heimilanna skulduðu sex mán-
aða húsaleigu, 12 prósent áttu
við barnavandamál að stríða
og 49 prósent önnur félagsleg
vandamál.
f nýjustu skýrslunni, sem
fjallar um síðastliðið ár, kemur
fram, að sé áfengisneyzlu
Grænlendinga deilt niður á
alla íbúa landsins yfir fimmtán
ára aldri, kemur í ljós, að helm-
ingi meira kemur í hlut hvers
og eins en áður en höftin voru
afnumin árið 1954. Ársneyzla á
íslenzk túlkun
á vandanum
íslendingum hefur tekizt aS túlka
vandamál Grænlendinga svo eftir-
minnilega, að vakið hefur athygli
langt út fyrir landsteinana. Leik-
ritið ínúk hefur verið sýnt víðar
en nokkurt annað íslenzkt leikrit
í seinni tíð og hvarvetna hlotið
frábæra dóma. Aðalhöfundur þess
er Haraldur Ólafsson, lektor, sem
er mannfræðingur að mennt og
þekkir vel málefni Grænlands, en
leikstjóri Brynja Benediktsdóttir.
Myndimar með þessari grein eru
úr ínúk og fengnar að Iáni hjá
Þjóðleikhúsinu.
einstakling er að meðaltali 18,2
lítrar af hreinum vínanda á
ári. Samsvarandi tala í Dan-
mörku eru 10,3 lítrar. Neyzlu-
aukningin hefur orðið á árun-
um 1960 til 1966 og eftir 1970.
Helmingur af umframneyzlu
Grænlendinga fram yfir Dani
er í raun neyzla danskra íbúa á
Grænlandi, en þeir eru tæp-
lega fjórðungur fullorðinna
íbúa landsins. Neyzla á ibúa er
mest í höfuðstaðnum Godháb.
Áreiðanlegt er, að samband er
milli trúarbragða og minni
neyzlu í dreifbýlinu. Lands-
menn verja nú tiltölulega meiri
peningum til áfengiskaupa en
áður.
• 900 BJÓRAR Á MANN
Innflutningur áfengis eykst
stöðugt. Árið 1973 var hann
alls 160.000 lítrar af brennivini,
52.000 lítrar af öðrum sterkum
vínum, 310.000 flöskur af borð-
víni og 26 milljón bjórar, en
það jafnar sig upp með að vera
900 bjórar á mann fimmtán
ára og eldri. Bjórdrykkja hefur
tífaldast á þrettán árum en
neyzla sterkra drykkja minnk-
að nokkuð.
Með sama áframhaldi verð-
ur neyzla á íbúa fimmtán ára
og eldri orðin 40 lítrar af hrein-
um vínanda á ári í byrjun ní-
unda áratugsins.
Afbrotum hefur fjölgað í
Grænlandi um leið og áfengis-
neyzla hefur aukizt. Árið 1973
voru framdir þar 2.015 þjófn-
aðir, en 1.037 árið 1969. Flest
eru þetta smáþjófnaðir og inn-
brot framin af drukknu fólki,
sem er í leit að drykkjarföng-
um til að halda drykkjunni á-
fram. Á síðari árum hafa af-
brot á Grænlandi einnig orðið
alvarlegri. Til dæmis hafa
sautján morð verið framin á
undanförnum fjórum árum, og
þar af voru tíu framin á síð-
ustu tveimur árum. Þetta er
jafnmikið miðað við fólks-
fjölda og fimm hundruð morð
væru framin árlega í Dan-
mörku, en í reynd eru morð
þar þrjátíu til fjörutiu á ári.
Aukin áfengisneyzla virðist
11