Andvari - 01.10.1959, Page 40

150
ARNÓR SIGURJÓNSSON
ANDVARI
una. Það fylgir frásögninni um Brjáns-
bardaga, sem er aukaþáttur í sögunni,
og er þar ofið inn í fyrirburðarsögu.
Fyrirburðurinn á að hafa gerzt á Kata-
nesi á Skotlandi, jafnframt því að bar-
daginn var háður á Irlandi. Sú saga er
með miklum furðu- og ólíkindablæ og
er fyrst og fremst vitnisburður um,
hversu fíkinn höfundur Njálssögu er í
fyrirburÖarsögur, en augljóst er, að fyrir-
burðarsagan er gerð eftir kvæðinu til
þess að vera umgerð um það. En höf-
undur Njálssögu hefur bersýnilega heyrt
eða lesið aðra sögu tengda Brjánsbardaga
um uppruna kvæðisins. Hann hefur
metið þá sögu minna en fyrirburÖar-
söguna, en þó hirt úr henni ofurlitla leif,
sem er einangruð og lítt skiljanleg í frá-
sögn hans. Sú frásögn er á þessa leiÖ:
„Fimmtudaginn1) reið maður að þeim2)
á apalgráum hesti og hafði í hendi pál-
staf. Hann talaÖi lengi við Bróður og
Kormlöðu". Einkenni mannsins segja ljós-
lega, hver hann er. Hér er á ferð Óðinn
á Sleipni með geir sinn í hendi. Kvæðið
er kvæði hans. Darraður er ÓSinn, spjót-
guðinn, nafnið myndað af darr í flt.
dörr: spjót. Darraðarljóð er Ijóð ÓSins.
Nafnið minnir á nafn annars frægs
kvæðis, Hávamál, mál eða ræðu hins
Háva, þ. e. Óðins.3)
1) Þ. e. daginn fyrir Brjánsbardaga.
2) Þ. e. liðsveitum víkinga.
3) Til eru fleiri skýringar á nafni kvæðisins.
í Njálssögu segir: „Föstumorguninn varð sá
atburður á Katanesi, að maður sá, er Dörr-
uður hét, gekk út“. Sá hann og heyrði
konur vefa og kveða kvæðið. Kennir sagan
kvæðið við þennan Dörruð. Nýlega (1939)
hefur dr. Anne Holtsmark komið fram með
þá skýringu, að darraður sé hluttaksorð þol-
myndar af sögninni að darra (skjálfa, hrist-
ast), er orðið hafi að nafnorði í merkingunni
fáni eða rnerki, og sé vefur darraðar sjálf
fánaveifan. Að þessari skýringu virðist próf.
Darraðarljóð eru svo tengd Brjánsbar-
daga, aÖ eigi verður grein gerð fyrir
kvæðinu nema skýra nokkuð frá bardag-
anum og þeim atburðum, er til hans
leiddu.
Fyrir bardaganum höfðu norrænir vík-
ingar herjað Irland um tveggja alda
skeið, frá upphafi 9. aldar, og lengst þess
tíma höfðu þeir ráðið þar yfir dálitlu
ríki, Dyflinni. írar voru kristin menn-
ingarþjóð, en þeir voru sundraðir í ætt-
sveitir og smáríki, og veitti þeim því
örðugt að reisa rönd við þessum erlendu
yfirgangsseggjum, víkingunum. í lok 10.
aldar eignuðust þeir mikilhæfan forystu-
rnann, Brján konung í Kunnjáttuborg,
mennilegan stjórnanda og mikinn her-
mann. Hann sigraði víkingana í Dyflinni
Einar Ól. Sveinsson hallast í Njáluútgáf-
unni 1954, og A. Holtsmark hefur fengið
inni með hana í Kulturhistorisk Leksikon
for nordisk Middelalder. En þessa skýringu
hygg eg fimbulfamb eitt. Hluttaksorð þol-
myndar verður trauðlega að nafnorði í ís-
lenzku (þó að hluttaksorð nútíðar verði það
oft). Og öll þau dæmi, er dr. A. H. nefnir
til „sönnunar" því, að „vefur darraðar"
merki fána eða veifu, sýnast mér byggð á
hugarburði eða misskilningi. Próf. E. Ól.
Sv. segir (sem lærisveinn A. H.) í skýringu
á 4. vísu Darraðarljóða í Njáluútgáfu sinni:
„Vefur darraðar kemur fyrst fyrir hjá Agli
(í Höfuðlausn) og táknar þar að vísu fána“.
En ef eg skil 5. vísu Höfuðlausnar rétt,
„táknar" vefur Darraðar þar „að vísu“
orustu, eins og í Darraðarljóðum. Egill segir
í þeirri vísu einfaldlega það, að Eiríkur
hafi valið rétt orustunni stað („var ei villur
staðar vefur Darraðar"), er blóðblandaður
sjórinn „þrumdi" og „glumdi" undir véurn
(þ. e. fánum). Hann er að segja það, karl-
inn (sem hann líklega ætlast ekki til að
áheyrendur skilji að fullu), að Eiríkur sé
víkingur, en ekki konungur, og fari hon-
unr bezt að berjast á sjó. Hér er annars
ekki staður til að rekja þessa skýringu nánar.