Andvari - 01.10.1959, Side 56

ANATOLE FRANCE:
Herra Thomas.
Einu sinni þekkti ég mjög strangan
dómara. Elann hét Thomas de Maulan
og var af lágaðli utan af landi. f embættis-
tíð Mac-Mahons marskálks hafði hann
ákveðið að leggja stund á lög í þeirri
von, að honum auðnaðist einhvern tíma
að reka sitt embætti í konungs nafni.
Hann hafði sett sér vissar meginreglur,
sem verða að teljast óhagganlegar, þar
eð hann hafði aldrei vikið frá þeim um
hársbreidd. Víki menn frá meginreglu,
þá sjá þeir, að eittbvað liggur henni til
grundvallar, og þá verður þeim ljóst, að
liún er ekki lengur nein meginregla.
Thomas de Maulan fylgdi samvizku-
samlega sínum trúarlegu og þjóðfélags-
legu meginreglum.
Hann var dómari við undirréttinn í
smábænum, þar sem ég átti heima um þær
mundir. Ytra útlit hans bauð af sér virð-
ingu og var meira að segja aðlaðandi.
Hann var hár og holdgrannur, húðin
strengd á beinunum, og hann hafði gul-
leitan hörundslit. Hið eðlilega fas hans
gerði hann tiginmannlegan í útliti. Hann
kallaði sig Herra Thomas, ekki vegna
þess, að hairn liti niður á aðalstitil sinn,
heldur vegna hins, að hann áleit sig
ekki nógu mikinn mann til að bera hann.
Ég þekkti hann það vel, að ég vissi, að
ytra útlit hans gaf ekki rangar hug-
myndir um innra manninn, og enda þótt
hann væri takmarkaður og skaplítill, hafði
hann göfuga sál. En þegar ég hafði
fengið tækifæri til að fylgjast með því,
hvernig hann gegndi starfi sínu sem
rannsóknardómari, varð mér ljóst, að það
var einmitt ráðvendni hans og skyldu-
rækni, sem gerði hann ómannlegan og
glámskyggnan. Þar eð hann var ákaf-
lega guðhræddur, var honum -—■ án þess
að hann gerði sér það ljóst — synd og
yfirbót miklu ríkari í huga, heldur en
glæpur og refsing, og það var greinilegt,
að hann naut þess að refsa sökudólgum,
því að hann áleit refsinguna hreinsun
syndarans. Hann leit á mannlegt rétt-
læti sem lítilsháttar en þó fagurt tákn
hins guðlega réttlætis. Honum liafði
verið innrætt í bernsku, að þjáningin
væri blessun, að liún væri í sjálfu sér
ávinningur og dyggð, að hún væri frið-
þægjandi. Þetta var bjargföst sannfæring
hans, og hann áleit það í fyllsta máta
réttlátt, að þjáning væri búin öllum þeim,
sem hrösuðu á vegi dyggðarinnar. Hann
naut þess að hegna, veita ráðningu.
Þannig kom góðleiki hans fram.
Eins og hann var vanur að þakka
guði fyrir tannpínu og aðrar líkamskvalir,
á hann lagðar vegna erfðasyndarinnar og
honum til eilífrar sáluhjálpar, þannig
dæmdi hann förumenn og flakkara í
fangelsi og sektir með því hugarfari, að
hann væri að gera á þeim góðverk og
hjálpa þeim.
Af barnalærdómi sínum dró Iiann
nokkurs konar réttarheimspeki, og hann