Andvari - 01.10.1959, Page 62

172
BJÖRN ÞORSTEINSSON
ANDVARI
utanríkisviðskipti landsins væru að miklu
leyti í höndum útlendinga. I landinu
hafði risið á legg allstór stétt farmanna
og kaupmanna, sem nefndust the mer-
chant adventurers eða verzlunarvíkingar.
Þetta voru oft ekki auðugir menn að
þeirrar tíðar hætti, áttu e. t. v. nokkrir
í félagi 100 smál. skip eða minna og
gerðu það út með léttum farrni til þess
að sækja mikinn afla, en stór hluti af
flota þeirra hélt árlega til Islands. f
íslandsferðum þreyttu Englendingar fyrst
glímu við úthafið; á þeirri siglingu urðu
þeir þúsundum saman einhverjir beztu
sjómenn Evrópu. Spánverjar og Portú-
galar voru þeim víðsigldari um skeið,
en á valdatímum Tudoranna jafna þeir
metin að nokkru.
A dögum Hinriks VIII. var Karl V.
keisari löngum voldugasti þjóðhöfðingi
álfunnar, sá réð á Spáni, miklum hluta
Italíu, Þýzkalandi, Niðurlöndum, Austur-
ríki og Bæheimi og ýmsum öðrum lönd-
um ásamt nýlendum handan hafsins.
Spánn var aðallandið i þessari ríkjasam-
steypu og vaxandi stórvcldi. Aætlað er,
að Spánverjar telji þá um 20 millj., en
Englendingar 5. Idinn rauðhærði Eng-
landskonungur erfði móðursystur þessa
alvalda Evrópu sem drottningu; England
átti að verða spænskt verndarríki.
Erfðafjendur Englendinga bjuggu
handan Ermarsunds. Þar sat Frans I.
Frakkakonungur í úlfakreppu Habs-
borgaraveldisins og átti sér Hundtyrkj-
ann að bandamanni. Suður í Róm sat
páfi og reyndi að forða kaþólsku kirkj-
unni frá skakkaföllum, þótt misjafnlega
tækist. Þessir þremenningar: Karl keisari
V., Frans I. og hans heilagleiki í Róm
voru voldugustu furstar á dögum Hin-
riks VIII., en óæðri bekk í samfélagi
drottnanna skipuðu konungar Englands,
Skotlands og'Norðurlanda, þótt Englands-
konungur nyti þar nokkurrar sérstöðu
sökum fornrar frægðar.
I stjórnmálum álfunnar var loft allt
lævi blandið um þessar mundir engu
síður en á vorum dögum. Þeir þrír stóru
stofnuðu heilög bandalög til varnar krist-
indómi og gegn Idundtyrkjanum, en
síðan beittu þeir einkum herskörum sín-
um gegn auðugum borgríkjum á Ítalíu
og til þess að berja þegna sína til hlýðni,
því að Tyrkinn var of hættulegur and-
stæðingur, þegar á allt var litið, svo að
það borgaði sig illa að berjast við hann.
011 játuðu stórmennin hina einu sönnu
réttu trú kaþólsku kirkjunnar undir for-
ystu páfa, en öll reyndu þau að svíkja
hvert annað í samningum, og Frakkar
urðu jafnvel til þess að styrkja Idund-
tyrkjann gegn kristnum meðbræðrum
sínurn. Þegar Hinrik tók völd, skóku
Frakkar vopnin að Englendingum á
strönd Ermarsunds, Skotar voru tryggir
bandamenn Frakka og lágu í launsátri,
ef tækifæri byðist, cn keisari taldi í fyrstu,
að Englendingar væru eins konar skjól-
stæðingar sínir, og ætlaði að bæta landinu
við ríki sitt, þegar færi gæfist. Um þessar
mundir voru Englendingar einungis
færir um að kúga Ira, af því að land
þeirra lá fyrir vestan England, svo að
andstæðingum Englendinga veittist örð-
ugt að koma þeim til hjálpar í nauðum.
Milli ríkisstjórna á Norðurlöndum og
Englandi höfðu verið tengdir og vinátta,
því að báðum lék m. a. hugur á að hrista
af sér sameiginlegan andstæðing, Þjóð-
verja eða Hansasambandið. En tvennt cr
að vilja og geta. I Ivorki á Norðurlöndum
né Englandi var innlend verzlunarstétt
þess enn þá umkomin að annast utan-
ríkisverzlunina að öllu leyti, m. a. sök-
um lánsfjárskorts og getuleysis stjórnar-
valda. Vöxtur enskrar verzlunarstéttar
sést þó glöggt á því, nð um miðja IT