Andvari - 01.10.1959, Page 67

ANDVARI
HINRIK VIII. OG ÍSLAND
177
frá voru árekstrar tíðir milli kaupmanna,
umboðsmönnum Danakonungs gekk
erfiðlega að innheimta tolla af verzlun
og fiskveiðum, og eru enskir sæfarar
einkum hafðir fyrir sökum. A árunum
1511—1514 ræna Englendingar nokkur
Hansaför í Islandsferðum, vega umboðs-
menn konungs á íslandi og nokkra
sveina hans og vinna önnur hervirki.
Einnig eru enskir víkingar sakaðir um
að ræna dönsk kaupför í siglingum til
Spánar og Frakklands. Af þessum sök-
um gerði Kristján II. út legáta á fund
Hinriks VIII. árið 1514, krafðist skaða-
bóta fyrir hervirki Englendinga, sama
verzlunarfrelsis í Englandi til handa
dönskum kaupmönnum eins og Hansa-
menn nutu þar í landi og nýrra samn-
inga um frið milli ríkjanna.35)
Erindrekum Danakonungs hafði
jafnan verið vel tekið við ensku liirðina
og svo var enn. Hinrik VIII. ritaði
Kristjáni konungi vinsamlega og kvaðst
rnundu fela aðmírál sinum og parlamenti
að fjalla um kærur hans og láta hegna
þeim, sem sekir fyndust um óhæfu-
verk.3G) Ekkert er kunnugt um efndir
á þeim fyrirheitum, en hins vegar endur-
nýja konungarnir samningana frá 1490
árið 1515. Við þá samningagerð er hvergi
niinnzt á skaðabótakröfur Kristjáns kon-
ungs.37)
Kristjáni II. hefur verið ljóst, að það
var ekki einhlítt að kæra og semja við
ensku stjórnina um athafnir þegna
hennar við Island, sökum þess að
árekstrarnir þar norður frá stöfuðu m. a.
af því, hve umboðsstjórnin var lítils
niegnug. Árið 1514 kærði konungur m.
a- yfir því, að Englendingar hlæðu her-
virki á Islandi og vildu korna undir sig
landinu. Sú kæra var ekki ný af nál-
inni, því að islenzki hirðstjórinn kærir
virkisgerð Englendinga í Vestmannaeyj-
uni árið 1425.38) Árið 1515 sendi
Kristján Sören Norby, helztu sjóhetju
Dana, sem höfuðsmann til Islands og
fól honum meðal annars að reisa þar
tvö virki, annað í Vestmannaeyjum, en
hitt að kóngsgarði að Bessastöðum.39)
Ekkert varð úr virkisgerð höfuðsmanns,
og 1517 varð Kristján að leysa hann frá
landsstjórastörfum og fá honum annað
að sýsla. Nú sneri konungur við blaðinu
í Islandsmálum og gerði út að nýju erind-
reka til Englands til samninga við Hin-
rik VIII. Sem fyrr átti sendimaðurinn
að fjalla um spellvirki, sem Englendingar
valda þegnum Danakonungs í Dan-
mörku, Noregi og á Islandi. En þar með
er erindi hans ekki að öllu lýst. Meðal
erindisbréfa hans í danska ríkisskjala-
safninu er sérkennilegt plagg: „Erindi
Idans Holms um lsland.“ Þar segir, að
hann eigi að bjóða Ilollendingum í
Amsterdam og Waterlandische (þ. e.
norður-hollenzku) bæjunum, líka Ant-
werpen, landið ísland að veði fyrir
30.000 gyllinum eða að minnsta kosti
fyrir 20.000. Ef Hollendingar vilja ekki
ganga að þessu boði, þá á hann, er
hann kemur til Englands, að bjóða kon-
ungi þar landið fyrir 100.000 eða a.
m. k. 50.000 flórinur. Ekki á hann að
bjóða það fyrr en rætt hefur verið um
önnur erindi hans. Á konungur að gefa
Danakonungi sannarlegt skuldaskjal
(vprichtich vorwaringes briff), svo að
hans hátign nái aftur tálmanalaust landi
sinu með öllum réttindum og kvöðum,
þegar féð er endurgreitt honum eða erf-
ingjum hans, Englandskonungum, á
áreiðanlegum stað í Amsterdam eða Ant-
werpen, og bréf það, er hann hefur „upp
á landið", skal leggjast þar fram og skil-
ast Danakonungi.40) Þann 6. nóvember
1518 ritar Hinrik VIII. Kristjáni II. um
erindrekstur Hans Holms í Englandi. Þar
segir Hinrik, að auk þeirra rnála, sem
urn getur í erindisbréfi sendimannsins
12